هزینه‌های سفر بایدن برای ایران
به گزارش جهان صنعت نیوز: در واقع رییس‌جمهوری آمریکا در این سفر بیشتر سران عرب ملاقات کرده و با آنان پیرامون موضوعات مختلفی که اغلب هم به نفع ایران نیست گفت‌وگو می‌کند. از مقابله با نفوذ ایران و موضوع ناتوی عربی گرفته تا تلاش برای سطح تنش‌ها بین روابط آمریکا و عربستان؛ پیگیری «صلح ابراهیم» هم که به جای خود. از این رو است که گمان می‌رود شرایط ایران در منطقه و دنیا قبل و بعد از این سفر یکسان نباشد و بر دشواری‌های ما افزوده شود. طبیعتا پیامدهای این سفر را از حالا نمی‌توان پیش‌بینی کرد و باید منتظر ماند. در حال حاضر اما برخی تحلیلگران نگران آثار رایزنی‌های بایدن در منطقه هستند و روزهای سخت‌تری را برای ایران پیش‌بینی می‌کنند، برخی دیگر نیز معتقدند که سفر بایدن به منطقه چیزی فراتر از تاکید بر اتحاد میان واشنگتن و شرکای منطقه‌ای و احتمالا دستیابی به برخی توافقات تازه و تکرار بر سیاست‌ها از جمله تهدید خواندن ایران نخواهد بود.
افزایش هزینه‌های ایران
قاسم محبعلی مدیرکل پیشین وزارت خارجه از جمله افرادی است که این سفر را برای ایران هزینه‌زا می‌داند، اگرچه که باورد دارد ایران قادر به افزایش یا کاهش این هزینه‌هاست. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «اگر به یادداشتی که در واشنگتن‌پست، منتشر شد توجه کنیم خواهیم دید که بخش مهمی از آن به ایران پرداخته شده و این موضوع مطرح است که اگر ایران به برجام برنگردد، سیاست‌های هماهنگی را با کشورهای عربی در خصوص اعمال فشار بر ایران پیگیری کنند. با توجه به اینکه آخرین مذاکرات ایران و آمریکا در دوحه نیز شکست خورد و نتیجه‌ای نداشت، فرصت خوبی برای کشورهای مخالف برجام مثل عربستان سعودی یا رژیم صهیونیستی فراهم شده است. طبیعی هم هست که آنها در استفاده از این فرصت، هزینه‌های متعددی را متوجه کشور ما خواهند کرد و همین طور می‌تواند موجب تحولات جدیدی در منطقه شود که باید صبر کرد و دید.»
وی در پاسخ به اینکه آیا ایران قادر به کاهش تبعات منفی این سفر است یا خیر؟ گفت: «همیشه راه باز است. اصولا سیاست بر اساس هزینه و فایده و زمان و فرصت‌ها تعریف می‌شود. برخی فرصت‌ها هزینه کمتر دارد و در فرصت‌هایی برای رسیدن به هدف باید هزینه بیشتری پرداخت. در فاصله بین رفتن ترامپ و آمدن بایدن اما شکافی بین رژیم صهیونیستی و آمریکا، همچنین بین عربستان و آمریکا ایجاد شده بود که الان در حال ترمیم است. در واقع ایران از این فرصت‌ها به خوبی استفاده نکرد. آمریکا می‌خواست موازنه‌ای در منطقه ایجاد کند و در پی کاهش هزینه و حضور خود در منطقه، توجه‌اش را متوجه چین کند.»
محبعلی ادامه داد: «در حال حاضر آمریکا در حوزه انرژی نیاز مبرمی به عربستان پیدا کرده است. البته ایران هم در این حوزه جایگاه ویژه‌ای دارد اما استفاده از ظرفیت ایران منوط به آن است که ایران در زمینه برجام به نتیجه برسد و سیاست متعادلی را در روابط خارجی خود برقرار کند. در چنین شرایطی ایران می‌تواند از این فرصت بهره‌برداری کند. اما فرصت‌ها مثل شهاب‌سنگ هستند و اگر از آنها استفاده نکنیم، ممکن است از بین بروند.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی درباره اینکه این سفر و رایزنی‌هایی که انجام خواهد شد چقدر می‌تواند ایران را با مشکل مواجه کند؟ گفت: «به هرحال مردم ما تحت فشار اقتصادی هستند و این فشارها می‌تواند بیشتر هم بشود. یعنی این فقر و فلاکتی که کشور ما دچار است ممکن است که تجدید شود. در عین حال اتحاد احتمالی در این سفر هزینه‌های نظامی ما را افزایش می‌دهد و این نیز مانع رشد و توسعه ما خواهد شد. ما باید منتظر باشیم که یک مسابقه تسلیحاتی در منطقه شکل می‌گیرد. این مسابقه می‌تواند به شکل متعارف باشد. اما اگر ایران سیاست‌های خود را در زمینه هسته‌ای تغییر دهد حتی ممکن است که به سوی رقابت‌های تسلیحاتی غیرمتعارف نیز کشیده شود. این وضعیت قطعا آثار اقتصادی، امنیتی و حتی نظامی خواهد داشت.»
وی تاکید کرد: «بنابراین باید به عواقب آن فکر کرد. به خصوص که از وظایف هر دولتی این است که امنیت و رفاه و آسایش را برای مردم خود ایجاد کند. برای تحقق این هدف باید سیاست‌هایی را اتخاذ کرد که به این روند کمک کند و این هم نیاز دارد که دیپلماسی ما یک دیپلماسی همه‌جانبه و متوازن باشد و با همه طرف‌های بین‌المللی رابطه خوبی داشته باشیم و از فرصت‌های بهبود شرایط مردم استفاده کنیم. در غیراین صورت ممکن است شرایط سختی پیش آید. به هرحال شرایط غیرقابل پیش‌بینی است و نمی‌توان گفت که فقط ما هزینه می‌دهیم. ممکن است طرف‌های مقابل هم هزینه بدهند اما ما مسوول هزینه دادن آنها نیستیم و باید به هزینه‌های خودمان توجه داشته باشیم.»
ناتوی عربی محقق نمی‌شود
حسن بهشتی‌پور تحلیلگر مسائل بین‌المللی معتقد است که تمرکز بر آثار این سفر بر مسائل ایران خیلی هم خوب نیست و باید به همه جوانب این سفر پرداخت. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «در ایران جنبه‌هایی که مربوط به کشور ما است را برجسته کرده و روی آن مانور رسانه‌ای می‌دهیم اما این همیشه کارساز نیست. به هرحال سفر بایدن به منطقه یک سفر چندوجهی است که باید همه وجوه آن را در کنار هم دید و برداشت واقع‌بینانه‌تری از سیاست آمریکا در منطقه غرب آسیا داشته باشیم.»
وی افزود: «مساله اول این است که با انجام یک سفر کل موضوع دگرگون نمی‌شود. یعنی سفرها معمولا مقدماتی داشته است و حتما مسائل مختلفی اصطلاحا پخت و پز شده تا حالا بایدن بیاید و اقداماتی را انجام دهد. لذا باید به پیشینه این سفر توجه کرد. همچنین به تلاش برای عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی و مشروعیت‌سازی برای آنها و… توجه داشت.»
بهشتی‌پور ادامه داد: «کاملا مشخص است که خود بایدن بیشتر روی راضی کردن عربستان سعودی برای افزایش تولیدات نفت متمرکز است. او می‌خواهد تنش در بازار انرژی کاهش یابد. با توجه به اینکه قیمت بنزین در آمریکا بالای ۵ دلار شده و این مساله در موقعیت بایدن و حزب دموکرات در انتخابات آبان ماه مجلس نمایندگان و یک‌سوم سنا نقش دارد؛ دنبال آن است که عربستان متقاعد شود تا با افزایش تولید نفت این بازار متشنج انرژی را آرام کند.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی همچنین گفت: «طرف اسراییلی اما در تبلیغات مرتبا هدف خود را دنبال کرده و می‌گوید که می‌خواهیم جبهه مشترکی را تشکیل دهیم. اسمش ناتوی عربی باشد یا هر چیزی فرق ندارد، آنها می‌خواهند جبهه مشترکی از رژیم صهیونیستی، مصر، اردن، کشورهای حوزه خلیج‌فارس و با همکاری آمریکا علیه ایران تشکیل شود. ضمن اینکه موضوع یمن هم یکی دیگر از موضوعات مهمی است که دولت آمریکا می‌خواهد در این سفر دنبال کند و جنگ را در یمن پایان دهد به شکلی که دولت متحد در صنعا به قدرت برسد و عربستان مشارکت در دولت یمن داشته باشد.»
وی افزود: «هدف دیگر در این سفر فروش سلاح به عربستان سعودی است. عربستان همچنان مشتری جدی کمپانی‌های سلاح در آمریکا است. بایدن مثل ترامپ از لفظ اهانت بار «گاو شیرده» استفاده نمی‌کند اما سیاست او همان سیاست قبلی است و تلاش می‌کند تا سرمایه‌های عربستان از این طریق وارد آمریکا شود.»
بهشتی‌پور درباره اینکه بهترین رویکرد ایران در قبال تحولات احتمالی بعد از این سفر چه خواهد بود؟ گفت: «فکر می‌کنم که ایران می‌تواند دو رویکرد داشته باشد؛ یک رویکرد همان است که نورنیوز نوشته بود و مبتنی بر تهدید و تقابل است و اعلام اینکه اگر شما منافع ایران را تهدید کنید منطقه امن نخواهد ماند و امنیت منطقه فراگیر برای همه است یا برای هیچ‌کس نیست. رویکرد دیگر اما ادامه تلاشی است که ایران اخیرا انجام داده است. مثلا مذاکرات با عربستان یا مذاکراتی که گویا اخیرا با اردن و مصر با وساطت عراق انجام شده است. به نظر من این سیاست درست است و ایران به جای اینکه تقابل را پیش ببرد می‌تواند با کشورهای عربی مذاکره کند و مانع از شکل دادن توافقی علیه ایران شود.»
وی تاکید کرد: «رویکرد ما نباید افزایش دشمنان باشد. باید سعی کنیم که طی گفت‌وگو و مذاکره با کشورهای منطقه اتحاد منطقه‌ای را دنبال کنیم و به جای اینکه آنها علیه ما متحد شوند، به یک توافق امنیتی با عربستان، امارات، کویت، مصر، اردن و… برسیم و تهدید را به فرصت تبدیل کنیم. آنها می‌خواهند با ایران‌هراسی برای خود مشروعیت‌سازی کنند اما ما باید مانع شویم.»
بهشتی‌پور در پاسخ به اینکه اگر واقع‌بین باشیم در کدام یک از این رویکردها بیشتر موفق خواهیم بود؟ گفت: « معتقدم که باید همزمان هر دو سیاست را پیش ببریم چون اینها مکمل هم هستند. ما هم باید به طرف مقابل یعنی رژیم صهیونیستی و آمریکا بگوییم که ما حواسمان هست و اگر بخواهید علیه ما اتحادی تشکیل دهید با مقابله مستقیم ایران در منطقه مواجه خواهید شد. در کنار آن نیز باید حتما سیاست تعاملی را با کشورهای منطقه دنبال کنیم و اجازه ندهیم رژیم صهیونیستی از سیاست ایران‌هراسی استفاده کند. به نظر من ما باید یک سیاست تقابلی- تعاملی را دنبال کنیم؛ تقابل با طرف اسراییلی و آمریکا در زمانی که ما را تهدید کنند و تعامل با کشورهای منطقه مثل عربستان، مصر، اردن، امارات و بحرین و اینهایی که از جانب ایران احساس تهدید می‌کنند. ایران می‌تواند با انجام مذاکرات مستقیم احساس تهدید و این ذهنیت را از بین ببرد و به همکاری برسد.»
اعمال فشار بیشتر
رامین مهمانپرست سخنگوی سابق وزارت خارجه نیز بر این باور است که سفر بایدن و سیاست‌ها و اهداف او در راستای سخت‌تر کردن شرایط برای ایران است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «سیاست دولت آمریکا در این سفر در جهت حضور عمیق‌تر در منطقه با شکل و شیوه جدید پیگیری می‌شود. دقت داشته باشید که آمریکایی‌ها بعد از اینکه در شکل‌گیری گروه‌های تروریستی و ایجاد تنش و درگیری در منطقه نقش شفافی داشتند و خودشان نیز در رقابت‌های انتخاباتی این را افشا کرده بودند، در دولت بایدن به این نتیجه رسیدند که حضور نظامی خود را کمرنگ کنند و از طریق سیاست‌های دیگری بتوانند آن نفوذ را ادامه دهند.»
وی افزود: «مهم‌ترین دستور کار دولت بایدن ایجاد همبستگی بین رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی منطقه است. آنها می‌خواهند از طریق این مجموعه اهداف سیاسی خود را دنبال کنند و یکی از آن اهداف سیاسی نیز حتما اعمال فشار بر ایران و مقابله با جبهه مقاومت در منطقه خواهد بود. آنها برای رسیدن به این هدف به لحاظ سیاسی اعتبار خودشان را نیز زیر پا می‌گذارند. مثلا مهم‌ترین موضوعی که سفر بایدن به عربستان را زیر سوال می‌برد، شعارهای او در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری بود. مثلا او می‌گفت که موضوع قتل خاشقچی را رها نمی‌کند اما می‌بینیم که چقدر راحت از کنار حقوق بشر گذشته و چشمان خود را بستند و به خاطر اهداف سیاسی دومرتبه در حال ورود به روابط معنادار سیاسی با عربستان هستند.»
این دیپلمات پیشین ادامه داد: «آقای بایدن همین طور در بیانیه‌ای که برای واشنگتن‌پست برای این سفر خود به منطقه داد، به موضوعاتی اشاره داشت که عوام‌فریبی دولتمردان آمریکا را به خوبی نشان می‌دهد. اینکه دنبال توسعه دیپلماسی هستند موضوع قابل‌توجهی است چون این حرف را موقعی می‌زنند که همه اقدامات برای ایجاد جنگ و درگیری در منطقه از سوی آنها دنبال شده و آنها را به هدف نرسانده است لذا الان به ناچار به دیپلماسی رو آورده‌اند.»
مهمانپرست با اشاره به اینکه «بایدن صریح و شفاف گفته که هدف او از این سفر اعمال فشار بیشتر دیپلماتیک و اقتصادی به ایران است» گفت: «آنها دنبال یک بازی جدید هستند که ایران را در انزوا نگه دارند و در مقابل، شرایط خود را تغییر دهند و سعی کنند که یاران بیشتری را برای مقابله با ایران دور خود جمع کنند.»
وی در پاسخ به اینکه ایران برای خنثی کردن این رویکرد طرف آمریکایی باید چه کند؟ گفت: «ما اولا باید در توسعه روابط خارجی، خیلی جدی برنامه‌های خود را دنبال کنیم. همین تحرکات اخیر بسیار خوب و مثبت بوده است. رفت و آمد کشورهای همسایه به ایران می‌تواند معنادار باشد. انعقاد قراردادهای بلند‌مدت که منافع دو طرف را تامین کند ضامن روابط پایدار و باثبات است. ورود به مجموعه‌های بزرگ اقتصادی مثل شانگهای و بریکس برای ما بسیار اهمیت دارد و باید در کنار توسعه روابط دوجانبه در پیمان‌های چندجانبه حضور فعالی داشته باشیم.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی گفت: «مهم‌ترین بحث ما در حال حاضر باید دیپلماسی اقتصادی باشد زیرا آن نقطه اصلی که آمریکایی‌ها هدف گرفته‌اند فشارهای اقتصادی به ایران است. آنها فکر می‌کنند که اگر شرایط اقتصادی ما را بیشتر تحت فشار قرار دهند، ما مجبور به دادن امتیاز می‌شویم و گذشت زمان برای آنها برتری ایجاد خواهد کرد.»
وی تاکید کرد: «ما باید بدون درنگ دو اقدام اصلی را دنبال کنیم. اولا باید در داخل کشور اصلاحات بزرگ اقتصادی را شروع کرده و ساختارهای اقتصادی را به صورت مطلوب اصلاح کنیم. باید از هزینه‌های دولتی که بر درآمدها غلبه دارد و ما را محتاج برجام و فروش نفت می‌کند، کم کنیم. باید اقتصاد را به سوی اتکا بر تولید ببریم و به سوی بازارهای صادراتی هدف برویم. دوما، در کنار این رویکرد باید بر محور دیپلماسی اقتصادی تحرکات دیپلماسی داشته باشیم و بتوانیم وضعیت اقتصادی را به شکل مطلوب برسانیم. در این صورت گذشت زمان به نفع ما خواهد بود و از پس فشارهای سیاسی و اقتصادی آمریکا و غربی‌ها برخواهیم آمد.»
منتظر و نگران
اینطور که به نظر می‌رسد تحلیلگران مسائل بین‌المللی فارغ از نگرش سیاسی و جناحی خود می‌دانند که سفر بایدن به منطقه، یک سفر ساده نبوده و برای ایران آثار و تبعات قابل توجهی خواهد داشت. تفاوت دیدگاه آنها در این است که ایران چطور باید با شرایط تازه مواجه شود. آنها البته در جدی گرفتن شرایط سخت‌تر و امیدواری به عبور از آن یا ناامیدی در این باره نیز اختلاف‌نظر دارند. به این ترتیب باید صبر کرد و دید که در جریان سفر بایدن به منطقه چه مسائل و چالش‌هایی پیش‌روی ما قرار می‌گیرد و مسوولان امر در ایران چه راهکاری برای حل‌و‌فصل آن در دستور کار قرار می‌دهند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :
