ایستگاه بعدی دلار
به دنبال انتشار خبری از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در روزهای گذشته دلار توانست یک کانال جدید قیمتی را کشف کند و از مرز روانی ۳۱ هزار تومانی عبور کند. این دومین‌بار طی هفته‌های اخیر است که اسکناس آمریکایی موفق به ثبت رکوردشکنی جدید قیمتی در بازار می‌شود. پیش‌تر و در روزهایی که دولت تصمیم خود را برای حذف ارز ترجیحی عملیاتی کرد دلار توانست از کانال قیمتی نزدیک ۲۹ هزار تومانی تا کانال ۳۱ هزار تومانی پیشروی کند. چنین رشدی برای نرخ ارز در شرایطی اتفاق افتاد که قبل از آن بازار دوره تقریبا باثباتی را پشت‌سر می‌گذاشت.
نکته جالب توجه آنکه دلار با وجود عقب‌نشینی‌های اندکی که داشت کماکان در کانال قیمتی ۳۰ هزار تومانی مستقر بود. حال عبور دلار از کانال ۳۱ هزار تومانی نشان می‌دهد که بازار ارز تحولات سیاسی را زیر نظر دارد و با هر خبری که منتشر می‌شود وارد فاز صعودی می‌شود. در سایه رشد قیمت دلار اما بازار طلا و سکه نیز افزایشی شده است. به طوری که سکه توانسته بعد از گذشت مدت زمان زیادی وارد کانال ۱۵ میلیون تومانی شود.
اما بررسی عملکرد بازار ارز از زمان روی کار آمدن دولت سیزدهم نشان از رشد بیش از ۲۰ درصدی قیمت دلار دارد. به طوری که این ارز در زمان آغاز به کار این دولت در میانه کانال ۲۵ هزار تومان مستقر بود و اکنون با گذشت ۱۰ ماه به بیش از ۳۱ هزار تومان رسیده است. تجربه نشان داده که بازار ارز ایران حساسیت بالایی به اخبار خارجی نشان می‌دهد. به طوری که هربار خبرهای مثبتی از روند مذاکرات منتشر می‌شود دلار کاهشی می‌شود و در میانه اخبار منفی وارد فاز صعودی می‌شود. به این ترتیب می‌توان گفت که نوسانات بازار ارز در غالب موارد تنها واکنشی موقتی به تحولات سیاسی است. با این حال آنچه ماندگاری دلار در کانال‌های جدید قیمتی را امکان‌پذیر می‌کند مسائلی از قبیل کسری بودجه دولت، استقراض از بانک مرکزی و خلق نقدینگی و در ادامه افزایش تورم است. در عین حال انتظارات تورمی شکل‌گرفته در سایه تصمیمات اقتصادی و سیاسی دولت نیز به کمک عوامل یادشده می‌آید و پایداری دلار در نرخ‌های بالاتر را امکان‌پذیر می‌کند. اما به نظر می‌رسد عوامل دیگری نیز طی چند وقت اخیر موجبات جهش قیمت ارز را فراهم آورده‌اند.یکی از این عوامل می‌تواند بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی بر تعیین حد مجاز سطح فعالیت مورد انتظار بانک مرکزی برای شخص حقیقی فاقد شغل یا شخص حقوقی باشد. بر اساس این بخشنامه حد مجاز فعالیت اشخاص از ۵۰۰ میلیون تا دو میلیارد تومان متغیر است. شاید این مساله دلیلی باشد برای روی آوردن افراد به بازار ارز و تبدیل دارایی‌های ریالی به دارایی‌های ارزی. از سوی دیگر و در هفته‌های اخیر قانون جدید مبارزه با قاچاق کالا و ارز از سوی بانک مرکزی ابلاغ شد. بر اساس این قانون، انجام معاملات فردایی در بازار ارز، حمل و نگهداری ارز بیش از ۱۰ هزار یورو و همچنین خرید و فروش ارز خارج از شبکه بانکی و صرافی نیز به عنوان مصادیق قاچاق ارز اعلام شده است. در عین حال ثبت خرید و فروش‌ها در بازار ارز و میزان ذخایر ارزی افراد در سامانه معاملات ارزی بانک مرکزی ضروری اعلام شده است، در غیر این صورت معامله‌گران مشمول پرداخت مالیات خواهند شد. کارشناسان بر این باورند که محدودیت‌های ایجادشده در حقیقت نوعی سیگنال گرانی به بازار ارز است و نشان از محدودیت ذخایر ارزی بانک مرکزی و صدور پالس‌های افزایش قیمت در آینده نزدیک دارد. اما سوال مهم و اساسی این است که بازار ارز ایران در سایه عوامل یادشده به کدام سو خواهد رفت؟
دلار با برجام و بدون برجام
از نگاه معاون ارزی اسبق بانک مرکزی، از ابتدای خروج ترامپ از برجام تاکنون، قیمت دلار از ۱۳ تا ۳۲ هزار تومان در نوسان بوده است. اما با روی کار آمدن دولت بایدن بازار ارز به ثبات نسبی رسید و همین مساله نشان می‌دهد که بازار ارز ایران بیش از هرچیز تحت تاثیر تحولات سیاسی و تنش‌های بین‌المللی و روابط ما با جامعه جهانی قرار دارد.
سیدکمال سیدعلی در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» اظهار کرد: چنانچه وضعیت تحریم‌ها، برقراری ارتباط دولت آمریکا با عربستان و تجدیدنظر کشورهای حوزه خلیج‌فارس در چارچوب روابطشان با کشور رژیم صهیونیستی می‌توان گفت که وضعیت افزایش قیمت دلار کماکان در بحث انتظارات تورمی و تصمیمات آژانس و تصمیمات آمریکا در مورد چگونگی اعمال تحریم‌ها می‌گنجد.
وی ادامه داد: در حال حاضر و به دلیل اینکه عرضه درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت در اقتصاد ایران محدود شده و پیش‌بینی می‌شود که با افزایش فشارها تقاضاهای ارزی نیز در داخل بیشتر شود، به نظر می‌رسد که مساله تحریم‌ها و مذاکرات با ملاحظات بیشتری همراه باشد. در حال حاضر حدود ۷۰ میلیارد دلار از وجوه ارزی ایران خارج از کشور مسدود شده است. در صورتی که برجام به نتیجه برسد و تحریم‌ها برداشته شود امکان فروش بیش از دو میلیون بشکه نفت برای کشورمان فراهم خواهد شد. در این شرایط هم می‌توان پاسخگوی تقاضاهای ارزی موجود در داخل و کسری بودجه در داخل بود و هم می‌توان مشکل جمع‌آوری نقدینگی را با منابع ارزی حل کرد.سیدعلی تاکید کرد: به هر میزان که دولت و بانک مرکزی نیز بتوانند مدیریت بهتری در بازار ارز داشته باشند و حتی در مصرف ارز نیز صرفه‌جویی کنند تنها حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد امکان مدیریت بازار ارز وجود خواهد داشت و مابقی مسائل مربوط به تقاضای بالای ارز و عرضه کمی است که در بازار وجود دارد. زمانی که صادرکننده غیرنفتی می‌بیند قیمت ارز در حال افزایش است دیرتر ارز خود را به بازار عرضه می‌کند و واردکنندگان نیز به دلیل تقاضاهای احتیاطی دیرتر تقاضای خود را به بازار اعلام می‌کنند. به همین ترتیب اگر تصمیم جدی و محکمی در خصوص برجام گرفته نشود آسیب زیادی از این محل به اقتصاد کشورمان وارد خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر دلار از ۲۴ هزار به ۳۱ هزار تومان رسیده است. با توجه به نقدینگی و کسری بودجه‌ای که وجود دارد و همچنین تورمی که در محدوده ۴۰ درصدی قرار دارد، افزایش دوباره قیمت دلار چندان دور از انتظار نخواهد بود.
عوامل دائمی رشد قیمت دلار
به گفته یک اقتصاددان، ناترازی بانک‌ها و ناترازی صندوق‌ها عواملی هستند که به رشد بالای نقدینگی در اقتصاد کشورمان می‌انجامند. اینها در حقیقت عواملی هستند که در میان‌مدت و بلندمدت باعث افزایش نرخ ارز و تورم می‌شوند و به طور همیشگی و فعالانه در اقتصاد ایران حضور دارند. در این شرایط پیش‌بینی افزایش نرخ ارز و تورم در بلندمدت اجتناب‌ناپذیر است.
کامران ندری در گفت‌وگوی خود با «جهان‌صنعت» گفت: با وجود عوامل اقتصادی و دائمی در کشور که به افزایش نرخ ارز دامن می‌زنند، در مواردی عوامل سیاسی نیز با عوامل داخلی همراه می‌شوند و دلار را از یک کانال به یک کانال جدید منتقل می‌کنند. گزارش آژانس انرژی بین‌المللی اتمی نیز خبر جدیدی است که به افزایش قیمت دلار منجر شده است. عدم شفاف‌سازی در خصوص چنین اخباری نیز عامل دیگری است که انتظارات افزایش قیمت ارز را در میان معامله‌گران بازار تقویت می‌کند و بسترهای رشد قیمت را در این بازار فراهم می‌کند.
به گفته وی، هرچند این روزها بازار ارز تحت تاثیر اخبار منفی سیاسی قرار گرفته است، اما به محض اینکه خبرهای جدیدی برسد ممکن است انتظارات افزایشی بازار تثبیت شود و یا حتی روند معکوس به خود بگیرد. برای مثال ممکن است بعد از مدت کوتاهی آژانس انرژی اتمی از گزارش جدید خود عقب‌نشینی کند و برخلاف گفته‌ها محدودیت جدیدی برای ایران ایجاد نشود و همین مساله نیز به عقب‌نشینی دلار بینجامد.ندری ادامه داد: هرچند پیش‌بینی نوسانات قیمتی بازار چندان قابل پیش‌بینی نیست اما روند بازار ارز در مجموع افزایشی است. اما چنانچه برجام به سرانجام روشنی برسد این احتمال وجود دارد که دلار به صورت جهشی چند کانال عقب‌نشینی کند و بعد از مدت کوتاهی روند ملایم افزایش قیمت ارز شروع شود.
به باور این اقتصاددان، هرچند امضای مجدد برجام و نهایی شدن توافق ایران و آمریکا شاید بتواند به افت قیمت دلار حتی به زیر ۲۵ هزار تومان بینجامد اما پس از آن و در سایه عوامل دائمی که در اقتصاد ایران حضور دارند، دلار روند صعود مجدد خود را از کانال قیمتی ۲۵ هزار تومان شروع خواهد کرد.
وی افزود: در حال حاضر به نظر می‌رسد سختگیری‌های تحریمی به دلیل شرایط جهانی در خصوص ایران کمتر شده است. جنگ روسیه و اوکراین و محدودیت‌هایی که در بازار نفت ایجاد کرده موجب شده که کشورهای جهانی به خرید نفت ایران روی بیاورند. بنابراین می‌توان گفت که همچون دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ سختگیری در خصوص فروش نفت ایران صورت نمی‌گیرد. طبق شنیده‌ها نیز میزان صادرات نفت کشورمان به بالای ۲/۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. در صورتی که جنگ روسیه و اوکراین حل و فصل شود و برجام به نتیجه مشخصی نرسد امکان بازگشت دوباره سختگیری‌ها علیه ایران وجود خواهد داشت که می‌تواند به جهش رو به بالای دلار منجر شود و قیمت این ارز را حتی تا ۳۵ هزار تومان نیز بالا ببرد.
ندری تاکید کرد: همه مسائل یادشده تنها گمانه‌زنی است و نمی‌توان به طور دقیق نرخ ارز را در بازار پیش‌بینی کرد. اما عوامل دائمی ساختاری که به رشد بالای نقدینگی در اقتصاد کشورمان منجر می‌شوند فعالانه حضور دارند و هم تورم و هم نرخ ارز را در مسیر رشد هدایت می‌کنند. ضمن آنکه دولت نیز برنامه مشخصی برای حل معضلات ساختاری کشورمان ارائه نکرده است و بنابراین نمی‌توان چندان نسبت به وضعیت تورم و بازار ارز در اقتصاد امیدوار بود.
لینک کوتاه :
