قطار گردشگری خارج از ریل
به گزارش جهان صنعت نیوز: برای بررسی بیشتر وضعیت گردشگری ریلی در کشور گفت‌و‌گویی با محمد محسنیان پژوهشگر تاریخ راه‌آهن ایران و فعال حوزه گردشگری ریلی ترتیب دادیم.
وی ضمن اشاره به این نکته که تاکنون در کشور تعریف مشخصی از قطار گردشگری و گردشگری ریلی از سوی مسوولان مربوطه مطرح و اعلام نشده است، فعالیت فعلی قطارهای گردشگری را صرفا محدود به جابه‌جایی مسافر همچون یک قطار فوق‌العاده ارزیابی کرد.
مشروح مصاحبه «جهان‌صنعت» با محمد محسنیان پژوهشگر میراث صنعتی کشور در خصوص وضعیت قطارهای گردشگری در ایران در پی می‌آید.
* در سال‌های اخیر مسوولان وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی اشاراتی به راه‌اندازی قطارهای گردشگری و راه‌اندازی گردشگری ریلی داشته‌اند. نظر شما در خصوص کم و کیف قطارهای گردشگری در کشور چیست؟
نخست باید دید که منظور از گردشگری ریلی چیست، آیا منظور این است که از قطار به عنوان وسیله نقلیه در سفر استفاده کنیم و یا قطار یک وزنی بیش از این داشته باشد.
می‌توان به دو شکل به آن نگاه کرد؛ یعنی قطار علاوه بر حمل‌و‌نقل یک مقدار کار هتل هم انجام دهد و یا صرفا مبدا و مقصد مشخصی داشته باشد و کار انتقال مسافر را انجام دهد. در حالت دوم به نظرم نمی‌توان به آن گردشگری ریلی گفت، همان‌طور که اگر مسیر تهران شیراز را با هواپیما طی کنید نمی‌توان به آن گردشگری هوایی گفت. گردشگری ریلی زمانی معنی پیدا می‌کند که قطار یک وزن بیشتری از حمل‌و‌نقل صرف داشته باشد. قطار می‌تواند در جریان سفر نقش هتل را داشته باشد و گردشگران چند شب در آن بخوابند.
حالت دیگری نیز وجود دارد و آن اینکه حتی یک مسافرت یک روزه با قطار انجام شود اما قطار اختصاصی و مربوط به گردشگری باشد. به نظرم قطاری که مرتب در مسیر مشخص رفته و برگشته و صرفا مسافر جابه‌جا کند قطار گردشگری نیست بلکه برنامه قطار مشخصا باید برای اهداف گردشگری باشد.
* در ژاپن و روسیه قطارهایی وجود دارد که ویژه گردشگری هستند و خدمات هتلینگ نیز در آنها ارائه می‌شود. گردشگران در این قطارها فرصت آن را دارند که از دیدن مناظر منحصر‌به‌فرد بهره‌مند شوند درحالی که امکان بازدید با خودرو از این مناظر وجود ندارد. این سبک از گردشگری ریلی در ایران چه جایگاهی دارد؟
در روسیه یک مقدار داستان متفاوت است، چراکه اگر بخواهید از یک سمت کشور به سمت دیگر بروید حدود هفت روز در راه هستید. در این فاصله زمانی قطار هم نقش وسیله نقلیه و هم هتل را ایفا می‌کند.
یک چنین قطاری امکانات پذیرایی و خدمات جانبی فراوانی دارد. در ایران مسلما آن شکل از گردشگری نمی‌تواند خیلی توجیه داشته باشد مگر برای کسانی که علاقه خاصی به قطار و این مفهوم خاص از سفر داشته باشند.
بیشترین مسافت ریلی که در ایران وجود دارد مثلا برای سفر از تهران به زاهدان حدود۲۲ ساعت است که این قابل مقایسه با سفر شش یا هفت روزه با قطار در روسیه نیست. سفرهای طولانی با قطار به گردشگرانی که حس نوستالژیک قطار مدنظرشان است و دوست دارند چندین روز در قطار باشند محدود بوده و مساله توانایی مالی این افراد برای پرداخت هزینه یک چنین سفری نیز بسیار مهم است.
* فکر می‌کنید وضعیت اقتصادی مردم و هزینه سفر تا چه میزان بر گردشگری ریلی اثرگذار است؟ باتوجه به وضعیت اقتصادی موجود مردم ایران تا چه میزان توان و امکان استفاده از خدمات گردشگری ریلی را دارند؟
متاسفانه قدرت خرید مردم مرتب در حال پایین آمدن است. در حال حاضر اولین مساله گردشگری تبدیل به مساله اقتصادی شده است و وقتی گردشگر می‌بیند که هزینه تور برای گردشگری ریلی بیشتر از هزینه سفر شخصی است ترجیح می‌دهد که خود به صورت شخصی به سفر برود.
فکر می‌کنم یک چالش اصلی برای ایجاد قطارهای اختصاصی گردشگری آن است که مسافت‌ها در کشور آنچنان طولانی نیست که داشتن یک قطار اقتصادی را چندان توجیه کند.
* برای غلبه بر این مشکل کوتاه بودن مسافت‌ها چه می‌توان کرد؟ آیا روشی برای عبور از این مشکل و راه‌اندازی قطارهای گردشگری اصولی در ایران وجود دارد؟
می‌توانیم به گونه‌ای دیگر اقدام کنیم، همان‌طور که ۶ سال پیش حرکتی شروع شد. قطار حتی اگر یک روز در سفر باشد می‌توان تعریف برنامه خاصی برای آن در نظر گرفته شود. برای مثال مسیر تهران- شمال یک مسیر خاصی است که ظرفیت لازم را دارد. این شیوه گردشگری ریلی به نظرم در دسترس‌ترین و مناسب‌ترین انتخاب ممکن است.
* در این سال‌ها خبر از راه‌اندازی قطار گردشگری تهران- زنجان، تهران- کرمان و حتی تهران به شمال کشور مطرح شده است، وضعیت قطارهای فعالی که گفته می‌شود قطار گردشگری هستند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در این خصوص باید به تعریف قطار گردشگری توجه داشت. در قطار تهران به کرمان آیا قطاری داریم که اختصاص به گردشگران دارد و یا صرفا یکسری گردشگر هستند که قصد سفر به کرمان داشته و با قطار به سفر می‌روند؟ این دو حالت تفاوت زیادی با هم دارند. قطار گردشگری کرمان چند توقف بین مسیر با هدف گردشگری دارد؟ آیا مسافر را در کویر پیاده کرده و توضیحات ارائه می‌دهند؟ اگر قطار واقعا اهداف گردشگری داشته باشد باید در مسیر توقف کند و مثلا در جایی که یک ایستگاه خلوت بوده و آلودگی نوری ندارد، آسمان شب را به مردم نشان دهد، در حال حاضر یک چنین موضوعی وجود ندارد.
بنابراین اینکه تعدادی گردشگر را با قطار جابه‌جا کنیم، باعث ایجاد قطار گردشگری نمی‌شود. برای زنجان یک قطار در نظر گرفته شد که برای برنامه‌های مذهبی عزاداری ماه محرم مردم را به زنجان می‌برد. این قطار توقف بین مسیر و برنامه‌های ویژه نداشت لذا نمی‌توان بین این قطار و یک قطار فوق‌العاده که مردم را از تهران به زنجان می‌برد تفاوتی قائل شد.
تعریف مشخصی از قطار گردشگری ارائه نشده و به همین دلیل است که با وجود آنکه اسما قطار گردشگری در مسیرهای مختلف از جمله تهران به زواره و قطار گردشگری تهران به شیرگاه وجود دارد اما نمی‌توان این موارد را قطار گردشگری دانست.
این قطارهایی که صرفا کار جابه‌جایی مسافر را انجام می‌دهند نمی‌توان قطار گردشگری دانست. بنابراین در مرحله نخست باید صورت مساله تعریف شود و ببینیم بر چه اساسی از قطار گردشگری صحبت می‌کنیم.
* با توجه به اینکه وزارت گردشگری برنامه‌هایی برای راه‌اندازی قطار گردشگری برگزار کرده به نظر می‌رسد علاقه لازم در بدنه وزارتخانه گردشگری برای فراهم کردن زیرساخت‌های گردشگری وجود دارد؛ باتوجه به این موضوع فکر می‌کنید برای ایجاد قطار گردشگری چه اقداماتی باید صورت گیرد؟
باید در مرحله نخست مشخص کنیم که هدف‌مان از ایجاد قطار گردشگری چیست و این مساله بسیار مهم است. اگر قصد، فرهنگ‌سازی برای ایجاد قطار گردشگری است هر نوع هزینه‌ای که صورت گیرد، مقبول است.
در حال حاضر تعداد زیادی قطار حومه‌ای وجود دارد که با هزینه‌های اندک مسافر جابه‌جا می‌کنند که قطارهای تهران- قم و تهران- فیروزکوه از آن جمله هستند.
دولت برای این قطارهای حومه‌ای سوبسید پرداخت می‌کند. اگر هدف، فرهنگ‌سازی است به نظرم می‌توان روی بلیت قطار گردشگری هم سوبسید اعطا و به توسعه آن کمک کرد.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهخواندنیلینک کوتاه :
