«اره دو سر» برجام برای ایران
به گزارش جهان صنعت نیوز: این شورا که نقش سیاستگذاری و رهبری آژانس را برعهده دارد، می‌تواند بار دیگر پرونده برنامه هسته‌ای ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد و حتی منجر به صدور قطعنامه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران شود. از طرفی هم مقامات ایرانی تهدید کرده‌اند هر اقدام «غیرسازنده» در شورای حکام، مخل مذاکرات برجام خواهد بود.
کاظم غریب‌آبادی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز پنجشنبه در توئیتی نسبت به هرگونه اقدام «غیرسازنده» در نشست روز دوشنبه شورای حکام آژانس هشدار داد و نوشت: «آژانس و نهادهای سیاستگذار آن نمی‌توانند خود را از سرنوشت تفاهم هسته‌ای جدا کنند و هر اقدام غیرسازنده، مخل فرآیند مذاکره خواهد بود. البته، امیدوارم عقلانیت بر نشست هفته بعد شورای حکام، حاکم شود.»
گفتنی است، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین گزارش خود جمهوری اسلامی ایران را متهم کرد که فعالیت‌های آژانس و بازرسان آن را «به طور جدی» تضعیف کرده است. رافائل گروسی، رییس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این گزارش مدعی اعلام نکردن چهار سایت هسته‌ای توسط ایران شده و گفته است: «ایران هنوز توضیحات لازم را در مورد ذرات اورانیوم به‌دست آمده در سایت‌های اعلام نشده نداده است». همچنین در این گزارش آمده است: « حجم اورانیوم ایران با غنای ۲۰ درصد اکنون به ۸۴ کیلوگرم و میزان اورانیوم غنی‌شده آن در سطح ۶۰ درصد به ۱۰ کیلوگرم افزایش یافته است.»
بنابراین گفته می‌شود، آمریکا و متحدان اروپایی‌اش در جلسه پیش روی شورای حکام، در خصوص صدور احتمالی یک قطعنامه انتقادی از ایران تصمیم‌گیری خواهند کرد. از این رو میخائیل اولیانف که ریاست هیات روسی در مذاکرات برجام را برعهده دارد، در توئیتی گفته است: «بهتر است ایران و آژانس اختلافات خود را حل کنند و نیازی نیست شورای حکام دست به اقدامی بزند.»
** آمریکا هنوز به نقطه ترک مذاکرات نرسیده است
البته ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تاکید دارد: «ایالات متحده آمریکا همچنان خواهان از سرگیری هرچه سریع‌تر مذاکرات احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام است و واشنگتن در مرحله‌ای نیست که بخواهد این مذاکرات را ترک کند.»
اما در عین حال با اشاره به سخنان اخیر آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا که گفته بود: «با توجه به پیشرفت‌های تازه ایران در برنامه هسته‌ای‌اش داریم به نقطه‌ای نزدیک‌تر می‌شویم که بازگشت به برجام آن منافعی را که از این توافق انتظار می‌رود برآورده نمی‌کند.» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا همچنین به گزارش اخیر آژانس از برنامه جدید هسته‌ای ایران و افزایش میزان غنی‌سازی اشاره کرده و گفته است: «ایران با عدول از برجام در حال به‌کارگیری فناوری پیچیدهتر در برنامه هسته‌ای خود است و در حال کسب دانش از آنهاست، چنین فعالیت‌هایی مزایای اصلی در برجام مصوب سال ۲۰۱۵ را بی‌اثر می‌کند.»
** روسیه و آمریکا به حل مساله هسته‌ای ایران پایبندند
طبق بیانیه‌‌ای که وزارت خارجه روسیه در روز پنجشنبه منتشر کرد، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه این کشور و رابرت مالی، فرستاده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، بعد از گفت‌وگو در مسکو تاکید کردند که همچنان به حل مساله برنامه هسته‌ای ایران در چارچوب برجام، پایبند هستند. همچنین رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در پیامی توئیتری گفت‌وگوهای اخیر خود درباره آینده مذاکرات برجام را سازنده توصیف کرد. مالی که به منظور رایزنی درباره برنامه هسته‌ای ایران علاوه بر مسکو به پاریس هم سفر کرده بود در توئیتی نوشت: «یکسری جلسات سازنده را با همکارانمان از اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) درخصوص آینده مذاکرات برجام و اهمیت بازگشت سریع به پایبندی متقابل به پایان رساندیم.»
** یک بام و دو هوای برجامی روس‌ها
اگر چه روسیه متحد استراتژیک ما است و بارها درباره موضوع برجام و مذاکرات در کنار ما ایستاده است، اما اخیرا با موضع‌گیری‌های دو پهلو و بعضا ضدایرانی درباره امنیت اسراییل نشان داد که هر وقت منافعش ایجاب کند، در سمت دیگری خلاف جهت ایران می‌ایستند. به عنوان نمونه می‌توان به اظهار نظر اخیر سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه اشاره کرد که روز جمعه از پیشرفت سریع توانایی‌های هسته‌ای ایران اظهار نگرانی کرده و گفته است: «نگرانی روسیه از این بابت است که با پیشرفت سریع توانایی‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی و فاصله گرفتن بیشتر این کشور از تعهدات برجامی، رسیدن به توافق اتمی با ایران پیچیدهتر می‌شود.» سرگئی ریابکوف به خبرگزاری تاس گفته است: «روسیه قطعا از پیشرفت سریع توانایی‌های هسته‌ای ایران نگران است، اما این نگرانی از بابت تولید بمب هسته‌ای یا نقض تعهدات ایران در رابطه با پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیست، چرا که پادمان‌های آژانس هیچ محدودیتی در این زمینه بر ایران اعمال نمی‌کند و شفافیت مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران تضمین شده است.»
این ادعاها در حالی از سوی اعضای برجام مطرح می‌شود که ایران شش دور مذاکرات وین را پشت سرگذاشته و همچنین ابراهیم رییسی در اولین مصاحبه مفصل تلویزیونی خود در قالب رییس‌جمهور جدید ایران گفت که دولت او آماده است تا مذاکرات را از سر بگیرد. هر چند که هنوز تاریخی برای ازسرگیری مذاکرات وین اعلام نشده است. اما بارها مقامات دولت جدید ایران به پایبندی به برجام و از سرگیری مذاکرات اذعان کرده‌اند.
اما از آنجا که ایران در ماه‌های پایانی دولت روحانی، به اصرار و فشار مجلس یازدهم مجبور به اجرای بخش‌هایی از مصوبه مجلس در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای و خروج از اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای شد و روز گذشته هم کمیسیون اصل ۹۰ مجلس مدعی شد که تخلف علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی درباره عدم اجرای مصوبه راهبردی مجلس محرز است، نگرانی‌هایی برای طرف‌های غربی ایجاد کرده است. علاوه بر آن طی ماه‌های اخیر هم دست به غنی‌سازی ۶۰ درصد و تولید اورانیوم فلزی با خلوص۲۰ درصد زده و بر نگرانی‌ها افزوده است. حالا هم که با کاهش دسترسی و بازدیدهای سرزده بازرسان آژانس اتمی شائبه‌های جدیدی ایجاد کرده که می‌تواند موجب صدور قطعنامه‌هایی از سوی شورای حکام علیه کشورمان و ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای عالی امنیت سازمان ملل شود. چرا که هنوز زمانی برای بازگشت به پای میز مذاکرات اعلام نکرده و آنها می‌توانند ایران را متهم به خروج از مذاکرات کنند.
** مذاکرات ایران و آمریکا روی شن‌های روان است
دراین باره مهدی مطهرنیا، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل به «جهان‌صنعت» گفت: «مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا اساسا از روزهای نخست به واسطه جوهره و ماهیت این مذاکرات درعالم واقعیت روی شن روان قرار دارد. پرونده هسته‌ای ایران یک دلالت عینی در عرصه سیاست خارجی و پوشش‌های دیپلماتیک درباره ایران نیست.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «ایران نظام حاضر موجود در روابط بین‌الملل را بر اساس نگرش‌های ایدئولوژیک خود از همان آغاز قبول نداشته است و اگر نظام بین‌الملل و نظم آن را پذیرفته است، یا ناشی از استفاده از این نظم و نظام برای اعلام مواضع خود دانسته است یا به اجبار ناشی از فشارهای نظام بین‌الملل خصوصا آمریکا به آن تن داده است.»
مطهرنیا یادآور شد: «ماجرای پیمان الجزایر، پذیرفتن قطعنامه ۵۹۸، ماجرای سفارت آمریکا در ایران، ماجرای مطرح شدن پرونده هسته‌ای و پذیرش برجام و رفتن آمریکا پای میز مذاکره همگی محصول چنین روندی است.»
این استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاست خارجی گفت: « بلینکن، سالیوان، رابرت مالی، ویلیام برنز و در راس آنها بایدن متعهد به منافع ملی آمریکا هستند و منافع ملی آمریکا را در دیکته کردن دیدگاه‌های ایالات متحده آمریکا بر تهران در چارچوب رو در رویی حکومت حاکم بر تهران در برابر حکومت حاکم بر واشنگتن ارزیابی می‌کنند. آنها به هزینه- فایده می‌اندیشند و به مذاکره به عنوان بهترین ابزار برای رسیدن به هدف نگاه می‌کنند.»
او ادامه داد: «این در حالی است که دولت حاکم بر ایران خود را به منافع تعریف شده در چارچوب مصالح دینی و ایدئولوژیک خود نگریسته و با این نگرش، رو در رویی با آمریکا را ستون فقرات تفکرات انقلابی خود قرار داده است.»
این استاد دانشگاه تاکید کرد: «از این رو با اصطلاح (اره‌ای دو سر) روبه‌رو هستیم. اگر از یک سو دولت بپذیرد با همان سیاق قبلی که برجام امضا شد، – چه رسد به اینکه برجام پلاس بر ایران تحمیل و برجام قبلی مورد تجدیدنظر آمریکایی‌ها قرار گیرد و آن را بپذیرند- تعریف انقلاب و انقلابی‌گری زیر سوال می‌رود و اگر به آن تن ندهند و به میز مذاکره برنگردند باید شاهد نزدیک‌شدن چین و روسیه به آمریکا باشند و تحریم‌های بیشتر را بپذیرند.»
مطهرنیا با اشاره به برنامه شورای حکام درباره برنامه هسته‌ای ایران اظهار کرد: «امروزه آمریکایی‌ها برآنند که حضور چابک‌تری در منطقه داشته باشند و اسراییل را در مسیر مدیریت محاصره منطقه‌ای علیه ایران با کمک عربستان قرار دهند. در اینجاست که شواری حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ترک میز مذاکرات از سوی ایران و احیانا اعلام گزارش برای تخطی ایران از برجام، زمینه‌هایی را فراهم می‌کند که از نصیحت به ایران تا بازگشت تحریم‌های بین‌المللی و سازمان ملل متحد بر علیه ایران در چشم‌انداز آینده در دستور کار قرار گیرد.»
این استاد دانشگاه و تحلیلگر امور بین‌الملل تاکید کرد: «آمریکایی‌ها برای ادامه مذاکرات عجله‌ای ندارند. اگر چه به دنبال آن هستند که با بیان تعجیل در بازگشت ایران به مذاکرات آن‌گونه که رابرت مالی و بلینکن تاکید دارد، عرصه را برای تصمیم‌گیری بر ایران تنگ کنند تا دولت انقلابی رییسی یا به پای میز مذاکره بازگردد یا اینکه آن را ترک کند.»
او در تشریح شرایط ایران گفت: «اکنون ایران در تئوری «اره دو سر» قرار دارد. اگر بپذیرد پای میز مذاکره حاضر و احتمالا به حداکثر برجام قبلی دست یابد، به همان نقطه‌ای خواهد رسید که حسن روحانی به آن شکل و محتوا بخشید، اما به نام انقلابی‌گری در ایران با آن مخالفت شد و سخن از دادگاهی کردن روحانی در میان آمد. یا اینکه میز مذاکرات را بر اساس «واژه ساز» یا اصطلاح «اره دو سر» کامل ترک کند که به این ترتیب تحریم‌های بیشتری را متوجه خود خواهد کرد.»
مطهرنیا راه سومی را نیز برای ایران متصور شد و گفت: «راه سوم این است که ایران به میز مذاکرات برگردد و در داخل کشور با پروپاگاندا و تبلیغات وسیع اعلام کند ما پیروز میدان بوده‌ایم و آمریکا مجبور به بازگشت به برجام است. اما در عمل برجام قبلی را با تجدیدنظرهای آمریکا، به برجام پلاسی بکشاند که آمریکا با همکاری چتم‌هاوس در سال ۲۰۱۸ طراحی کردند. هرچند آن نیز دیر یا زود نشانه‌های خود را برای افکار عمومی مشخص خواهد کرد.»
این استاد دانشگاه در توضیح عبارت «اره دو سر» بیان کرد: «اصطلاح «اره دو سر» از این جهت مطرح می‌شود که از هر دو سر که آن را پس و پیش کنید، موجب برش برداشتن و هزینه‌بار بودن برای محیطی می‌شود که در کنار این اره قرار دارد و این شرایط امروز ایران درباره برجام است.»
مطهرنیا در این مقطع، صدور قطعنامه علیه ایران را محتمل دانست و گفت که آمریکا در این‌باره تلاش‌هایی را انجام خواهد داد. از طرفی هم ایران اعلام کرده است این موضوع بر روند مذاکرات تاثیر خواهد داشت. اما سوال جدی اینجا است که آیا حاکمیت حاضر است خروج از برجام و انقلابی‌گری را به قیمت تحمیل انواع فشارها به جامعه بپذیرد؟
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :
