اقدامات غلط برخی از مسئولان تهدیدی برای دریاچه ارومیه
جهان صنعت نیوز| گروه اجتماعی: عادتمان شده دست روی دست گذاشتن، نشستن، نگاه کردن و هیچ کار نکردن تا کارد به استخوان برسد و تازه وقت استیصال به هر دری بزنیم تا کمی جبران کم توجهی هایمان را کنیم، اما دریغ که زود دیر می شود. برای این خصلت صدها مثال می توان آورد. دریاچه ارومیه هم از آن دست اتفاقاتی است که سال ها جلوی چشممان بود و تازه چند سالی است که تبدیل به دغدغه شده اما هر چه بیشتر تلاش می کنیم کمتر نتیجه می بینیم. از کشاورزی های بی برنامه و بی رویه و سد سازی های بی قاعده و اصول که بگذریم حالا وقت نجات دادن دریاچه ارومیه رسیده است با این حال یک سال می شود که بودجه ای به دریاچه ارومیه اختصاص نیافته و این موضوع اعضای کارگروه ملی نجات دریاچه را نگران کرده است. چند ماه قبل عیسی کلانتری، دبیر و مجری این کارگروه اگرچه به حیات دوباره دریاچه امیدوار است اما می گوید با دست خالی نمی‌توان کاری کرد و چون بودجه احیا به موقع داده نشده، دریاچه هم طبق برنامه در سال ١۴٠٢ احیا نخواهد شد. اگر این منابع تأمین نشود، تمام آنچه تا امروز انجام داده‌ایم، هیچ است.
بر اساس گفته های کلانتری، در برنامه احیای دریاچه، برش های زمانی مشخص شده است که براساس آن، سه سال نخست، به تثبیت وضع موجود دریاچه اختصاص یافت. با اجرای موفقیت آمیز همین بخش، شاهد توقف روند کاهش آب دریاچه بودیم. البته این که در پایان برنامه ١٠ساله تدوین شده، دریاچه در چه موقعیتی قرار خواهد گرفت، بستگی زیادی به چگونگی تأمین منابع مالی دارد. چند روز پیش اما خبر آمد برای احیای دریاچه ارومیه ۵ هزار میلیارد بودجه اختصاص داده شده است.
برداشت بی رویه کشاورزان دلیل اصلی خشکی دریاچه
در کنار منابع مالی شرایط جوی و بارندگی های منطقه ای هم نقشی اساسی در تثبیت و بهبود شرایط دریاچه ارومیه ایفا می کنند. ارتفاع ریزشهای جوی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از اول مهر سال گذشته تا ۲۴ اردیبهشت ۳۷۰.۶ میلیمتر بود که این مقدار بارندگی نسبت به دوره مشابه پارسال، ۳۹.۸ درصد افزایش داشته است. با اینکه ارتفاع کل ریزشهای جوی در کشور بیش از ۳۱ درصد کاهش داشته است، حوضه آبریز دریاچه ارومیه روندی افزایشی را تجربه کرده است.
با توجه به آمارهای موجود میزان بهره برداری از آب های زیرزمینی به شیوه های مختلف در سال ۵۲ ـ ۱۳۵۱ معادل ۶۹۷.۷ میلیون متر مکعب بوده که در سال ۹۳ ـ ۱۳۹۲ به ۲۴۰۱.۶ میلیون متر مکعب رسیده است. اما مساله اصلی این است که چه علل و عواملی منجر به عدم جریان آب کافی به دریاچه و همچنین افزایش میزان تبخیر از سطح آن شده و شرایط کنونی را برای دریاچه رقم زده است. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته می‌توان سه عامل اصلی موثر در خشکی دریاچه ارومیه را برداشت بیش از حد مجاز از منابع آبی حوضه، توسعه بی رویه بخش کشاورزی محصولات با الگوی مصرفی آب زیاد در حوضه آبریز دریاچه و تغییرات اقلیمی و وقوع خشکسالی‌های طولانی مدت در منطقه معرفی کرد.
تلاش در راستای احیای این سرمایه ملی از مهم ترین اهداف مسئولین است. اگرچه طی سال های اخیر دولتمردان توجهی ویژه به وقوع این بحران زیست محیطی داشته اند و تلاش های مستمر در این راستا در حال انجام است که وضعیت فعلی دریاچه نشان از موفقیت روند احیا دریاچه است اما استفاده از فناوری سنجش از دور به منظور پایش تغییرات حادث شده در این ناحیه جغرافیایی به عنوان ابزاری مستقل و مناسب می‌تواند در دست مسئولین ذی ربط باشد تا بتوان فارغ از هرگونه توجیه، در حفاظت از دریاچه به موقع تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی شود.
وزارت نیرو در خشکی دریاچه ارومیه مقصر است
با تمام این تفاسیر بر کسی پوشیده نیست که دریاچه ارومیه با وضعیت بسیار بحرانی روبرو است و سال به سال آب آن در حال کاهش است و اگر با این وضع ادامه یابد در آینده با مشکلات زیادی در پیرامون دریاچه روبرو خواهیم شد که نه تنها استان های همجوار بلکه کشور را با خطر روبرو می‌کند. از جمله مشکلاتی که با خشکی دریاچه ارومیه با آن روبرو خواهیم شد، مشکل کم آبی شدید و مشکلات کشاورزان و از بین رفتن کار و زمین‌های کشاورزی و ضربه به صنعت گردشگری و در ادامه شیوع انواع بیماری هایی است که به واسطه ریزگرد های نمکی ایجاد می‌شود و این تنها قسمتی از مشکلات است. به گفته کارشناسان محیط زیست اگر روند خشکی دریاچه ارومیه به همین صورت پیش رود در آینده شهری به نام تبریز وجود نخواهد داشت.
موضوع بحران دریاچه ارومیه که در سطح ملی و حتی جهانی مطرح شده آن گونه که باید و شاید در دید مسئولان دولتی با کار اثربخش جدی پیگیری نشد به طوریکه فرصت های زیادی از بین رفت و تخصیص نیافتن اعتبارات سبب ناکام ماندن بسیاری از راهکارها شد. همچنین اقدامات غلط برخی از مسئولین نیز تهدیدی برای دریاچه ارومیه محسوب می‌شود. دریاچه حدود ۲۰ سال قبل به سمت و سوی خشکسالی رفته است و در این مدت طولانی تدبیری برای حل این معضل صورت نگرفته و اقدامات غلط برخی از مسئولین به تهدیدی برای دریاچه تبدیل شده و حالا با اطمینان می توان گفت موضوع دریاچه ارومیه به جای حل شدن مشکلش مورد سو استفاده های سیاسی و منفعت طلبی اشخاص قرارگرفته است.
به جرات می توان گفت سد سازی، یکی از مهم ترین متهمان پرونده خشکی دریاچه ارومیه است. مساله ای که بارها کارشناسان، فعالان و مسئولان محیط زیست به آن اشاره کرده اند. شاید جالب باشد بدانید در سال جاری با وجود اینکه وضعیت سدهای حوضه آبریز دریاچه در شرایط مطلوبی قرار داشتند و حتی آب سدها نیز سرریز شده، اما وزارت نیرو از رهاسازی آب به دریاچه ارومیه خودداری کرد.طبق قانون نیاز دریاچه ارومیه، اولویت دوم منطقه بعد از شرب است اما وزارت نیرو نیاز زیست محیطی دریاچه را حتی در اولویت آخر هم قرار نداده است.
به گفته مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، دریاچه ارومیه ۳۵۰ میلیون متر مکعب حق آبه از وزارت نیرو طلب دارد و قرار بر این بود که در صورت کمبود آب، ۵۰ درصد از سهم کشاورزی و۵۰ درصد از سهم دریاچه ارومیه کم شود و و آب مازاد به دریاچه ارومیه اختصاص یابد با این وجود هنوز حق آبه دریاچه ارومیه از طرف وزارت نیرو به طور کامل داده نشده است. بر همین اساس اگر در فصل پاییز که کشاورزان مصرف آب ندارند؛ حق آبه دریاچه ارومیه پرداخت شود؛ در افزایش تراز دریاچه موثر خواهد بود. ضمن اینکه تجربه‌ها نشان می‌دهد که هر زمان رهاسازی آب از رودخانه صورت گرفته، بعد از ۴۸ ساعت آب به دریاچه ارومیه رسیده است.
پروژه های غیرعقلانی در ستاد احیا
انتقال آب به دریاچه رو به نابودی ارومیه از دیگر طرح های پیشنهادی برای بهبود شرایط دریاچه بود. انتقال آب از «زاب» یکی از همین پروژه هاست. مسئولان ستاد احیا، چاله عمیقی به نام زاب حفر کرده‌اند که تنها چند هزار میلیارد اعتبار برای آن لازم‌است. اعتبار بسیاری برای انتقال آب از زاب تخصیص داده شد که چندین سال تا پایان پروژه مانده است. بخش عمده بودجه ستاد احیای دریاچه تاکنون برای ساخت مسیر انتقال آب زاب و احداث چندین سد، اختصاص یافته است اما انتقال آب از زاب به دریاچه کاری غیرعقلانی، غیراخلاقی و غیر علمی است. به دلیل اینکه در مسیر رودخانه ها، اکوسیستم هایی وجود دارند که دارای حقابه هستند. انسان‌های بسیاری سالیان سال در مسیر این رودخانه زندگی کرده‌اند و معیشت آن‌ها به رودخانه و آب آن بستگی دارد. از لحاظ اخلاقی، نژاد و قومیت این انسان ها هیچ تفاوتی ندارد، ایرانی یا همسایگان مسلمان ما در عراق، نباید معیشت و زندگی آن‌ها نابود شود. به دلیل پروژه انتقال آب از زاب اکوسیستم منطقه نابود می شود و آب کمتری به دجله می رسد. هنگامی که حقابه دجله کاهش یابد، کانون های تولید گرد و غبار در عراق افزایش می یابند که سرانجام آن هجوم ریزگردهای عراق به خوزستان است. از طرفی دیگر این پروژه به دلیل هدررفت بخش بسیاری از سرمایه های کشور غیر اقتصادی است؛ چراکه این سرمایه ها در بخشی هزینه شده اند که از اساس اشتباه و غیرعادلانه بوده است.
اخبار برگزیده
لینک کوتاه :
