جشن میانه بهار را زنده سازیم

به گزارش جهان صنعت نیوز:  در ایران جشن‌های باستانی بسیاری داریم اما مورد بی‌توجهی دولت و مردم قرار گرفته‌اند و با وجود تاکید انجمن‌های میهن‌دوستانه، آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته‌اند.

در ایران باستان، زمانی که گاه‌شماری گاهنباری همچنان روایی داشته، آغاز و میانه هر یک از فصل‌های سال، جشن گرفته می‌شده است. میانه بهار ۱۶ اردیبهشت است اما در گذشته همواره پانزدهمین روز ماه دوم هر سال میانه هر فصل شناخته می‌شده است.

جشن‌های گاهنباری یا موسم‌های سالانه، ادامه و بازمانده‌ای از نوعی تقویم کهن در ایران باستان است که طول سال خورشیدی را نه به دوازده ماه خورشیدی، بلکه به چهار فصل و چهار نیم‌فصل تقسیم کرده‌اند و هر یک از این بازه‌های زمانی، نام و جشنی ویژه داشته است.

سال گاهنباری از نخستین روز تابستان آغاز می‌شد و پس از هفت پار‌ه‌ زمانی، یعنی سه پایان فصل و چهار میانه فصل، به آغاز سال بعدی می‌رسید. پایان بهار یا آغاز تابستان دارای جشن گاهنباری نبوده و تنها به عنوان جشن آغاز سال نو به شمار می‌رفت.

نظام موسم‌های گاهنباری بسیار ساده و دقیق است و امروزه همچنان بیشتر روستانشینان و کشاورزان سرزمین‌های ایرانی از آن بهره می‌برند. در بین کشاورزان، سنجش زمان به گونه‌ای شمارش روزهای فصل (مثلا بیستم بهار، چهلم بهار یا بیست روز به تابستان مانده) بسیار رایج‌تر از سنجش زمان بر اساس شماره روز و ماه است.

متن پهلوی «ویچیتکی‌های زادسپرم» به معنی گزیده‌های زادسپرم، به‌جز اشاره‌های کوتاه و جالبی که به تاریخچه و رویدادهای زمان زرتشت می‌پردازد، برانگیختن او به پیامبری را نیز به همین روز منسوب می‌کند.

زادسپرم پسر کهتر جم شاپوران در پارس و کرمان بوده و نسب او را به آذرباد مهرسپندان، موبدان موبد معاصر شاپور دوم ساسانی دانسته‌اند.

زادسپرم می‌گوید که زرتشت در دی به مهرروز از اردیبهشت‌ماه یا پانزدهم اردیبهشت، به جشنگاهی می‌رود که در آن روز مردمان بسیاری در آنجا جشنی به نام بهاربد یا بهاربود آراسته بوده‌اند. در بامداد آن روز، او برای کوبیدن هوم (هئومه) به کرانه رود دائیتی می‌رود و در آنجا و هومن بدو فراز می‌آید. وهومن، پوشاکی از روشنایی بر تن داشت و سراسر اندام او از روشنایی بود. او زرتشت را به انجمن همپرسگی امشاسپندان بر کرانه رود دائیتی فراز می‌برد و در همین انجمن، اورمزد او را به دین‌آوری برمی‌گزیند.

امروزه بازمانده‌هایی از جشن کهن بهاربد در نواحی گوناگون سرزمین‌های ایرانی مانند مراسمی زیبا و نمادین در حوض سعدی شیراز و چشمه مجاور آن بر جای مانده است، اما آیین‌های بزرگداشت روز پیام‌آوری زرتشت به‌کلی فراموش شده و برگزار نمی‌شود.

همچنین امروزه در روز شانزدهم اردیبهشت، مهرروز، جشنی با نام می‌گلان یا مهرگلان در بخش‌هایی از کردستان برگزار می‌شود.

جشن‌های باستانی منجر به افزایش شادمانی می‌شوند

فعالان میراث فرهنگی معتقدند جشن‌های باستانی ابزار مناسبی برای گسترش شادمانی، آشنایی با هویت و فرهنگ ایرانی هستند. در عین حال می‌توانند منجر به رونق گردشگری و بهبود شرایط اقتصادی در زمان پساکرونا شوند.

علیرضا افشاری کارشناس میراث فرهنگی و بنیانگذار انجمن فرهنگی ایران‌زمین(افراز) در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» اظهار کرد: سنت‌ها و جشن‌های سنتی موجب ایجاد پیوستگی بین مردم می‌شوند. اگر سنت‌های شادمانی باشند، مانند جشن‌ها، بهانه‌هایی برای شادی مردم می‌شوند.

برخی کشورها جشن‌های نوین ایجاد می‌کنند

بسیاری از کشورها جشن‌های باستانی ایجاد می‌کنند، بسیاری از جشن‌های معروف در کشورهای اروپایی قدمتی کمتر از صد سال دارند و برخی دیگر نیز در قرن ۱۸ به وجود آمده‌اند. جشن‌های ایرانی قدمتی به طول تاریخ دارند اما همواره نادیده انگاشته شده‌اند.

او افزود: این سنت‌ها زمانی که با مراسم همراه می‌شوند می‌توانند ابزار خوبی برای رونق گردشگری باشند. در بسیاری از کشورهای دنیا این سنت‌ها را به صورت نوین ایجاد می‌کنند، ما سنت‌هایی داریم که گرد و خاک گرفته‌اند. کافی است گرد و خاک را کنار بزنیم.

این کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به لزوم توجه به جشن‌های باستانی بیان کرد: اگر گرد و غبار جشن‌های باستانی را کنار بزنیم هم موضوع خوبی در جهت افزایش شادمانی، مهر و پیوستگی بین مردم خواهیم داشت و هم دلیلی برای برگزاری تورهای سفر و رونق گردشگری در شرایط عادی و در دوران پساکرونا.

جشن‌های باستانی کارکرد مهم دیگری نیز دارند و آن هویت‌بخشی، آشنایی مردم با تاریخ و فرهنگ کشورمان است. از سوی دیگر در گردشگری نیز به راحتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و موجب درآمدزایی می‌شوند و کارکرد اقتصادی نیز دارند.

افشاری در ادامه بیان کرد: جشن‌های باستانی هم کارکرد داخلی خوبی دارند و می‌توانند ابزاری جهت هویت‌بخشی، آشنایی با تاریخ و فرهنگ کشورمان به شمار روند، هم کارکرد گردشگری و اقتصادی دارند.

گاهانبار، عید هر فصل

اورینب نظریان باستان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه به «جهان‌صنعت» گفت: هر ماه زرتشتی ۳۰ روز است که نام آن از نام فرشتگان این کیش گرفته می‌شود. هفت روز اول ماه را به نام اوهرمزد و شش امهرسپندان یا امشاسپندان نامیده‌اند.

او افزود: هر فصلی عیدی دارد که آنها را گاهانبار می‌نامند که تعداد این اعیاد شش عید بوده و رفتارهای آئینی هر عید از نذورات و قربانی و نیایش و… متفاوت است.

نظریان در ادامه بیان کرد: میذیوی زرمیه به عید گاهنبار اول در اردیبهشت مربوط است. اردیبهشت از امشاسپندان مینوی اهورامزداست که با آتش صورت مادی گرفت و همراهان او آذر، سروش و بهرام هستند.

او افزود: اردیبهشت در دوران غلبه اهریمن آتش مقدس را در آتشکده نگاهبانی می‌کند. به گونه‌ای که هیچ دیوی نتواند آتش مقدس را بمیراند. اردیبهشت پس از هرمزد و امشاسپند بهمن برترین امشاسپند است. و هرمزد او را از نیروی خود آفرید تا نگهبان آتش مقدس و دست‌های سرسبز باشد. و بر اساس کیش زرتشتی مردمان خوب و نیک در دشت‌های او در آرامش به‌سر می‌برند.

نظریان گفت: زیباترین امشاسپند هورمزد است و هورمزد با کمک او زمین مرده را زنده و به گل و سبزه و گیاه آراست. اردیبهشت دشمن دیوان به ویژه با دیو بیماری، مرگ، حشرات موذی و.. در ستیز است. در برخی منابع اشاره شده است به یکی از اعیاد ایرانی که در آن مردم حشرات موذی و خزندگان خطرناک را از بین می‌بردند و آنها را از اهریمن می‌دانستند که احتمالا باتوجه به ویژگی ستیز اردیبهشت با موجودات مضر مربوط به عید بهاربد باشد.

او افزود: ضمن اینکه در عید بهاربد جشن گل برای امشاسپند اردیبهشت که فرشته نگهبان و زندگی‌بخش گل و مرغزار است برپا می‌شد.

جشن‌های باستانی ایران قدمتی به طول تاریخ دارند، بسیاری از کشورها به تقلید از این جشن‌ها، مراسم و آیین‌های جدیدی برای خود برگزار می‌کنند، دیگر کشورها نیز به جشن‌های باستانی و قدیمی خود اهمیت ویژه‌ای می‌دهند. در ایران اما جشن‌های باستانی رو به فراموشی هستند.

اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهخواندنی