منافع ملی ؛ چرخش دیپلماتیک

محمود اشرفی * در استراتژی دفاع از منافع ملی و حفظ تمامیت ارضی، ‌اولویت نخست تامین امنیت مرزهای کشور است. اقدامات نظامی و امنیتی در سرزمین‌های فراتر از کشور‌های همسایه در راستای حفاظت از تمامیت ارضی کشور نیست. اقدامات نظامی در سرزمین‌های دور و فاقد اتصال ارضی با کشور اصولا در قالب پیمان‌های همکاری و دفاع جمعی صورت می‌گیرد. تهدیدات امنیتی ایران که می‌تواند در آینده خود را در قالب تهدیدات استراتژیک نشان دهد را باید در فراسوی مرزهای کشور مان جست‌وجو کرد.رویارویی با تهدیدات استراتژیک نیازمند تمهیدات استراتژیک است. این تمهیدات همواره در شکل نظامی خود را نشان نمی‌دهد. دیپلماسی راهکار گذر از تنگناها و تهدیدات راهبردی است. تهدیدات امنیتی ناشی از کشورهای همجوار شرقی کشورمان تنها از طریق همکاری‌های منطقه‌ای امکان‌پذیر است زیرا ما در شرق کشورمان با بی‌ثباتی روبه‌رو هستیم.

سرزمینی که تحت عنوان کشور شکل گرفته اما بیشتر سکنه آن احساس شهروندانی نداشته و خواهان گریز از آنجا هستند، کشور نیست بلکه محدوده‌ای جغرافیایی متشکل از اقوام بدون هیچ پیوندی است. این وضعیت امروز افغانستان است؛ کشوری که بر آن حاکمانی چیرگی یافته‌اند که از اصول اولیه دموکراسی بی‌بهره‌اند و این، وضعیت را دشوار‌تر می‌کند. وجود دولت غیر فراگیر و اقوامی فاقد پیوند به شکل‌گیری دولت- ملت نمی‌انجامد که پیامد آن بی‌ثباتی است. عدم امنیت نیز در امتداد بی‌ثباتی قرار دارد. از این رو وضعیت کنونی افغانستان و پیچیده‌تر شدن آن در آینده یک تهدید استراتژیک برای ایران به شمار می‌رود. آن سو‌تر پاکستان دیپلماسی مواج و غیرقابل اعتمادی دارد. در مرزهای شمال غربی بی‌ثباتی جای خود را به‌هم‌پیمانی کشور‌های مینیاتوری با قدرت بزرگ می‌دهد. در مرز‌های جنوبی امارات متحده عربی نسبت به جزایر ایرانی ادعای پوچ ارضی دارد. عربستان سعودی رقیب دیرینه ایران است. عراق بی‌ثبات منشاء ناآرامی و تهدید است و ترکیه در آرزوهای برباد‌رفته عثمانی‌ها سیر می‌کند. چاره این دشواری‌ها را نه رویارویی نظامی بلکه باید در فرآیند دیپلماسی تکاپو کرد. دیپلماسی بازی بزرگان نیست، اما در بازی نرم سیاسی قدرتمندان زبان یکدیگر را بهتر می‌فهمند. در این میان درک و فهم ناشی از حسن‌نیت نبوده بلکه پای منافع ملی در میان است. دیپلماسی یک ویژگی مهم دیگر دارد و آن فراموشی است. در رایزنی‌های دیپلماتیک به راحتی گذشته و رفتارهای سیاسی خوشایند و ناخوشایند پیشین فراموش می‌شود. از این رو دیپلماسی حال‌نگر بوده و زایده حال و زمان حاضر است. در رویارویی کشورمان با تهدیدات امنیتی خارجی این دو ویژگی دیپلماسی کارساز است. ایران کشوری بزرگ و قابل تامل است. منابع و ویژگی‌های ژئوپلیتیک ایران را به عنوان کشور برتر نسبت به همسایگان مینیاتوری و کوچک منطقه مطرح می‌کند. در اینجا بازی دیپلماسی بزرگان جریان خواهد داشت؛ بین ایران بزرگ و کشورهای بزرگی که از کشور‌های مینیاتوری پشتیبانی می‌کنند. کشورهای بزرگ مواضع واقعیت‌های موجود را بهتر درک خواهند کرد. در این فرآیند دیپلماتیک که گاه امتیازستانی است رفتار‌های گذشته با کنش‌های خردمندانه فراموش خواهد شد. در چنین شرایطی پشتیبانی از کشورهای مینیاتوری و کوچک شمال غربی کشورمان با شتاب کمرنگ و کمرنگ‌تر می‌شود.
* روزنامه‌نگار پیشکسوت


اخبار برگزیدهیادداشت
شناسه : 225920
لینک کوتاه :

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا