راهکارهایی برای حل مشکلات اقتصادی مردم
محمود خاقانی *
نامه محرمانه‌ای که آشکارا برای افکارسنجی منتشر کردند به امضاء سردار دکتر محسن رضائی و بعد اظهارنظر نماینده محترم مجلس یازدهم موجی از تشویش اذهان عمومی را موجب شد و متعاقبا تکذیب سخنگوی محترم دولت که دردی را دوا نکرد نمایانگر عدم آشنایی با صورت‌مساله است.
درحالی که راه‌حل در کشورهای دیگر تجربه شده است، مشکل اقتصاد ایران وابستگی به اقتصاد دلاری بوده و هست (درآمدهای نفتی) که رانت‌خواران در مذاکرات وین اصرار دارند اول تحریم‌های نفتی برطرف شود که به دلار‌های نفتی به آسانی دسترسی پیدا کنند. همان‌طور که بارها یادآوری شد در سال ۱۳۸۰ مرحوم دکتر نوربخش در بانک مرکزی با طرحی موافقت کرد و وزیر نفت وقت هم دستور لازم را داد و مطالعات لازم برای تجارت فرآورده نفتی بین مردم در بورس بین‌المللی نفت ایران در جزیره کیش انجام شد. متاسفانه، نظام غیرشفاف اقتصاد ایران پس از پایان مطالعه مورد نظر در سال ۱۳۸۴ تاکنون اجازه نداده است که طرح مطالعه‌شده در اقتصاد انرژی ایران به خوبی مطرح و اجرایی شود.
اقتصاد کرونایی شرایطی را پدید آورد و آورده است که ضرورت ایجاب می‌کند دولت سیزدهم و نمایندگان محترم مجلس یازدهم با همفکری، همراهی، همکاری با دانشگاه‌ها، اتاق‌های بازرگانی و بخش خصوصی (پایین‌دستی صنعت نفت و گاز و پتروشیمی) در ارائه راهکارهای قانونی برای حل مشکلات مردم و جامعه اقدام و عمل کنند. چگونه؟
۱- برگزاری جلسه کمیسیون انرژی مجلس با حضور وزرای نفت، نیرو، بخش خصوصی و رییس کل بانک مرکزی: هدف از این جلسه کسب موافقت کلی تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی به‌منظور تخصیص منابع مالی، انسانی و سایر منابع در راستای اثبات نظریه ضرورت ایجاد خزانه‌داری انرژی
و تعریف اراده یافتن راه‌حل برای مسائل مالی بخش خصوصی فعال در صنعت انرژی کشور است.
خزانه‌داری انرژی چیست؟ منظور از ایجاد خزانه‌داری انرژی نوعی مشارکت سرمایه‌ای برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های زیرساختاری جهت فراهم کردن نیازهای گرمایی، سرمایی (خنک‌کردن)، تولید برق، حمل‌ونقل و سایر خدمات مورد نیاز مصرف‌کنندگان انرژی و تعریف (فعال کردن) اقتصاد انرژی نظام جمهوری اسلامی ایران است.
۲- عملکرد خزانه‌داری
نفت و گاز تولیدی فراهم و عرضه (به زبان انگلیسیSupplied می‌شوند نه اینکه فروخته – به زبان انگلیسی not sold) به کجا فروخته می‌شوند؟ پالایشگرها، پتروشیمی‌ها و تولیدکنندگان برق. به ازای چه چیزی؟ به ازای درصدی از برق تولیدی. نفت خام به ازای فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی و گاز طبیعی با برق و… معاوضه می‌شوند. بهره‌مندی از فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشیدی / بادی) ضروری است. چگونه؟ صاحب فناوری امتیاز و مالکیت فناوری را نمی‌فروشد، بلکه اجازه استفاده از فناوری به ازای درصدی از برق تولیدی را می‌دهد؛ به این گفته می‌شود معاوضه هوشمند.
* ابزارهای تعهد اعتبار انرژی
((ECO برای سرمایه‌گذاران صادر می‌شوند و به ازای ارزش تعهد اعتبار انرژی صادرشده تولیدکننده انرژی (توانیر و شرکت ملی نفت ایران و بخش خصوصی پایین‌دستی صنعت انرژی) و فراهم‌کننده خدمات (پیمانکاران به‌طور مثال صنایع و پیمانکاران بخش خصوصی که کالا و خدمات به صنعت برق و صنعت نفت و گاز ایران می‌دهند) مشارکت می‌کنند.
* Energy Credit Obligation- مخفف کنیم ECO معادل فارسی- تعهد اعتبار انرژی صادرشده در اقتصاد به ازای ارزشی که دارند از طریق دادوستد به گردش درمی‌آیند تا اینکه به دست مصرف‌کننده انرژی می‌رسد تا برای پرداخت بهای انرژی گرمایی، خنک‌کنندگی، مصرف برق، حمل‌ونقل، روشنایی، پهنای باند و… مورد استفاده قرار داده شود. به این معنی که مردم می‌توانند به جای خرید ارز و طلا در صنعت پایین‌دستی انرژی کشور سرمایه‌گذاری کنند و دولت می‌تواند تعهد اعتباری انرژی را جایگزین پرداخت یارانه‌های نقدی کند.
* ایجاد یک اتاق پایاپای و تسویه‌حساب‌های مرتبط با تعهد اعتباری انرژی
تحت عنوان فراهم آوردن خدمات مالی از سوی بانک‌ها و بورس (بازار سرمایه) با همکاری و به‌کارگیری مشاوران و کارشناسان متخصص مدیریت. در نتیجه قوانین و مقررات لازم تدوین، تنظیم و تصویب می‌شوند.
۳- چرا باید روی ECO – تعهد اعتباری انرژی سرمایه‌گذاری کرد؟
* ثبات- بهای انرژی بر پایه دلار یا ریال ارزش‌گذاری نمی‌شود، بلکه براساس ارزش حرارتی (انرژی) قیمت‌گذاری می‌شود.
* تحت تاثیر تورم قرار ندارد
درحال‌حاضر حدود ۱۷ تریلیون دلار اوراق قرضه در آمریکا در شرایط بهره منفی قرار دارند و بانک مرکزی آمریکا در حال چاپ تریلیون‌ها دلار اسکناس بیشتر است. مشکلات حجم نقدینگی در اقتصاد ایران، فروش اوراق قرضه، پرداخت بهره به اوراق قرضه و تورم ناشی از آن هم قابل توجه است.
* نقدینگی ECO- تعهد اعتباری انرژی سرمایه‌گذاری؟ اگر سرمایه‌گذاران خریدی نکنند، تعهد اعتبار انرژی ECO را ممکن است به ازای انرژی‌ای که مصرف می‌کنند، پرداخت کنند یا اینکه آن را به مصرف‌کننده دیگری بفروشند.
۴- آیا تعریف اراده یافتن راه‌حل برای مشکل نقدینگی صنایع و پیمانکارانی که کالا و خدمات به صنعت برق و صنایع نفت و گاز ایران می‌دهند می‌تواند دلیل اثبات ضرورت ایجاد خزانه‌داری انرژی باشد؟ پاسخ: بله
* توانیر و شرکت ملی نفت ایران می‌توانند به‌عنوان قیم- شخصیت حقوقی- که مسوولیت حمایت و مراقبت از صدور و ارزش تعهد اعتباری انرژی را دارند (ECO) تعهد اعتباری انرژی را به ازای بدهی‌های معوقه‌شان به شرکت‌های پیمانکار بدهند و حتی برای خرید کالا و خدمات آتی با (ECO) تعهد اعتباری انرژی پیش‌پرداخت کنند.
* شرکت‌های پیمانکار توانیر و شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های وابسته به آنها می‌توانند برای پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان و فروشندگان کالا و خدمات به آنها از (ECO) تعهد اعتباری انرژی صادرشده از سوی توانیر و شرکت ملی نفت ایران را استفاده کنند. حتی می‌توانند ECO- تعهد اعتباری انرژی را که در اختیار دارند به‌ازای ریال در بازار سرمایه (بورس ) بفروشند و در فهرست دارایی‌هایی که دارای ارزش در بازار سرمایه (بورس) هستند برای خرید و فروش ثبت کنند.
* – ECO تعهد اعتباری انرژی صادرشده ازسوی توانیر و شرکت ملی نفت ایران را می‌توان به تولیدکنندگان برق به ازای برق تولیدشده و به ازای فرآورده‌های نفتی تولیدشده پرداخت کرد. تولیدکنندگان برق و فرآورده‌های نفتی هم می‌توانند (ECO) تعهد اعتباری انرژی را به تامین‌کننده سوخت نیروگاه‌ها و خوراک پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها (شرکت ملی نفت ایران) بپردازند و شرکت ملی نفت ایران هم می‌تواند ECO – تعهد اعتباری انرژی را به پیمانکاران خودش بدهد که نیاز به برق، آب، فاضلاب و… فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی دارند. در واقع نظیر پول (ارز) در گردش خواهد بود.
۵- چگونه باید این طرح اجرایی شود؟
اول: تعریف اراده یافتن راه‌حل برای مسائل نقدینگی صنعت برق و صنعت نفت و گاز کشور در راستای اثبات اینکه می‌شود این مساله را حل کرد یعنی اینکه این مساله یک نمونه تلقی و ثابت شود، این کار شدنی است. پس از آن عبور از مرحله کنونی به مرحله آتی میان‌مدت و بلندمدت پایدار برای سرمایه‌گذاری از مسیر ایجاد خزانه‌داری انرژی.
دوم: اراده یافتن راه‌حل گردهم‌آوری گروهی که بتوانند این طرح را توسعه دهند و نقشه نیازهای نقدینگی را طراحی کنند: طراحی حقوقی و فنی صدور اولیه (ECO) تعهد اعتباری انرژی و نحوه تعریف و ایجاد اتاق پایاپای برای آن با کمک‌گرفتن و به‌کارگیری مشاوران فنی و کارشناسان متخصص.
اما برای همکاری در این زمینه چه باید کرد؟
موافقت بخش‌های تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر و نیز صدور مجوز برای شروع کار مطالعه و ارائه گزارش، تخصیص منابع لازم برای توسعه طرح پیشنهادی و فراهم آوردن تسهیلات ضروری و حمایت تمام بخش‌های قضایی، قانونگذاری و اجرایی در راستای این واقعیت که این طرح یک ضرورت و اولویت ملی است و همکاری‌های لازم برای اجرایی شدن طرح مذکور. موسسه پژوهش در مدیریت و برنامه‌ریزی انرژی دانشگاه تهران (بخش عمومی و آکادمیک) و مؤسسه آموزشی و پژوهشی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران (بخش خصوصی) در این خصوص با همکاری کمیسیون انرژی اتاق ایران در یک دهه اخیر پیشنهادهای لازم را ارائه داده و کارگاه‌های مختلفی نیز برگزار کرده‌اند. با حمایت دولت سیزدهم، قوه‌قضاییه و مجلس یازدهم، وزارت نفت، وزارت نیرو، بانک مرکزی و سایرین به جای آزمایش طرح جدید اختصاص دادن سهمیه بنزین به کدملی افراد به عنوان جایگزین اختصاص سهیمه بنزین به خودروها، با توجه به شرایط فعلی اقتصاد کرونایی و آمادگی برای شرایط اقتصادی پساکرونایی به انضمام مقابله با فشارهای حداکثری تحریم‌های اقتصادی که احتمال می‌رود در صورت شکست مذاکرات وین در راه باشند، مدنظر قرار داده، بررسی، مطالعه و برای اقتصاد انرژی کشور و نیز تعریف دیپلماسی انرژی نفت و گاز (دیپلماسی انرژی برای صلح) راهگشا ارزیابی شود.
* کارشناس انرژی
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :
