زور ایران می‌چربد؟
به گزارش جهان صنعت نیوز: آمریکا اگرچه به گفته کارشناسان مسائل حقوق بین‌الملل اختیار قانونی برای ممانعت از لغو تحریم‌های ایران را ندارد اما همه توان خود را به کار گرفته تا در یک یارگیری سیاسی بر ایران برتری یابد و حرف خود را به کرسی بنشاند. اعمال فشار بر اروپا و تلاش برای جلب همراهی آن از یک سو و تنگ کردن عرصه بر ایران به واسطه تحریم‌های ظالمانه از سوی دیگر. فقط همین نیست و شاهد فضاسازی‌هایی هم در راستای ارائه چهره‌ای هراس‌انگیز از ایران هستیم.
شاهد این مدعا گزارش اخیر رویترز و ادعای ایرانی بودن موشک‌هایی است که آرامکو را هدف گرفته بود. اگرچه سازمان ملل قبلا اعلام کرده بود موشک‌های مورد بحث قابل دریابی نبوده، خبرگزاری رویترز دیروز در خبری مدعی شد که آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل در گزارش ۱۴ صفحه‌ای خود به شورای امنیت که روز پنجشنبه تقدیم این شورا شده، منشأ موشک‌های مورد استفاده برای حمله به تاسیسات نفتی و فرودگاه‌های سعودی در سال گذشته را ایرانی دانسته است.
بر اساس این گزارش، گوترش به اعضای شورای امنیت گفته بررسی بقایای موشک‌های کروز و همچنین تسلیحاتی که آمریکا در منطقه توقیف کرده، می‌تواند به معنی انتقال این تسلیحات به طور «ناسازگار» با قطعنامه سازمان ملل برای تایید برجام باشد. گزارش گوترش هنوز به صورت عمومی منتشر نشده اما رویترز مدعی است که به نسخه‌ای از آن دست یافته است. یک مقام سابق کاخ سفید که می‌گوید از گزارش سازمان ملل مطلع بوده، جزئیاتی مشابه گزارش رویترز را بیان کرده است. کریستین فرانتنرز به وب‌سایت اماراتی نشنال گفته گزارش سازمان ملل سردار قاسم سلیمانی را «ناقض تحریم‌های تسلیحاتی» معرفی کرده است.
طرح ادعاهای اینچنینی درباره ایران تازگی ندارد اما مورد اخیر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا فقط پنج ماه تا رسیدن آن روز موعود که ایران بتواند بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که زیر سایه برجام صادر شد، از تحریم تسلیحاتی خارج شود و بتواند سلاح‌های متعارف را خرید و فروش کند، باقی مانده است. رفع این تحریم یعنی ایران می‌تواند انواع تانک رزمی، سامانه‌های توپخانه سنگین، هواپیماهای رزمی، هلی‌کوپترهای تهاجمی، ناو، سامانه‌های موشکی طبق فهرست تسلیحات متعارف سازمان ملل و همچنین مواد، قطعات یدکی و امکانات آموزشی و خدماتی لازم برای این‌گونه اقلام را بخرد. آمریکایی‌ها اما پایشان را در یک کفش کرده و اصرار دارند که مانع از این امر شوند. در این راستا پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای امنیت داده‌اند و می‌کوشند که آن را به سرانجام برسانند.
تلاش‌های آمریکا
گزارش رویترز و فضاسازی رسانه‌ای علیه ایران تنها نمونه از تلاش‌های آمریکا برای مانع‌تراشی در مسیر رفع تحریم ایران نیست. گفت‌وگوی پمپئو و گوترش درباره ایران مثال دیگری از این‌گونه تلاش‌هاست. وزیر خارجه آمریکا در پیامی توئیتری به گفت‌وگویش با آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل درباره ایران اشاره کرده و نوشته است: «امروز تماس تلفنی بسیار خوبی با دبیرکل سازمان ملل داشتم. به تداوم همکاری با دبیرکل بر سر مسائلی مهم در شورای امنیت سازمان ملل از جمله لیبی، سوریه و ایران امیدوارم.»
علاوه بر این، مورگان اورتاگوس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در صفحه توئیترش با اشاره به این تماس تلفنی به محور این گفتوگو اشاره کرد و گفت که آنها درباره تمدید تحریم تسلیحاتی ایران نیز گفتوگو کردند.
مصاحبه اخیر برایان هوک با شبکه العربیه را نیز باید در همین گروه از اقدامات آمریکا قرار داد. مسوول ویژه امور ایران در وزارت خارجه آمریکا در این گفتوگو با طرح ادعاهای بی‌اساس علیه جمهوری اسلامی ایران از یک سو چهره‌ای ترسناک از ایران برای دنیا ترسیم می‌کند و از سوی دیگر از تمایل ترامپ به گفتوگو با تهران می‌گوید! تکرار این حرف‌ها در شرایطی که ترامپ با خروج از برجام همه راه‌های تعامل با ایران را مسدود کرد چه فایده‌ای دارد؟ روشن است که طرف آمریکایی هدفی غیر از فضاسازی علیه ایران نداشته و با تکرار مکررات سعی دارد ایران را به عنوان کشوری مساله‌ساز، غیرقابل اعتماد و مخالف گفتوگو نشان دهد. حال آنکه ایران پیشتر همه تلاش خود را برای حل و فصل مسالمت‌آمیز و در قالب‌های دیپلماتیک انجام داده و این خود آمریکایی‌ها بودند که زیر میز برجام زدند.
برایان هوک، مسوول ویژه امور ایران در وزارت خارجه آمریکا در گفت‌وگوی اخیر خود ضمن تاکید بر اینکه «راهبرد ما در رابطه با ایران بر سه محور است؛ تحریم‌های اقتصادی، انزوای دیپلماتیک و تهدید به استفاده از قدرت نظامی بازدارنده» گفت: «هدف ما خارج کردن نیروهای ایرانی از سوریه است، شبه‌نظامیان ایرانی تحرکات خود در خاک سوریه را از سر گرفته‌اند و به شمال این کشور منتقل شدند.» وی در ادامه مدعی شد: «ایران ۷۰ درصد از بودجه حزب‌الله لبنان را می‌دهد.» هوک همه این حرف‌ها را زد تا در نهایت بگوید: «نسبت به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران خوش‌بین هستیم و با هم‌پیمانان خود برای تمدید این تحریم‌ها علیه ایران در شورای امنیت تلاش می‌کنیم.» رییس گروه اقدام علیه ایران در وزارت خارجه آمریکا همچنین مدعی شد که انتخابات ایران جعلی بوده و ملت ایران مستحق «انتخابات حقیقی» هستند! او گفت که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا آماده مذاکره با ایران است و مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور نیز شروطی برای این مذاکره وضع کرده است.
در این حال اروپا تاکنون از همراهی با ایالات متحده پرهیز کرده است. گذشته از اینکه اروپا در فعال کردن آنچه مکانیسم ماشه در برجام خوانده می‌شد پرهیز کرده و در برابر گام‌های کاهش تعهدات برجامی ایران سکوتی همراه با تحمل رفتار ایران داشته است، جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز به تندی در برابر واشنگتن و تلاش‌های کاخ سفید برای تمدید تحریم‌های ایران موضع گرفته است.
واکنش تهران
اظهارات هوک در حالی است که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان پیش از این به اظهارات ترامپ درباره توافق با ایران واکنش نشان داده بود. ظریف در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «آقای ترامپ، ما با وجود تلاش‌های «زیردستان» شما، به یک تبادل بشردوستانه دست یافتیم؛ ضمن اینکه ما در زمان بر سر کار آمدن شما یک توافق داشتیم. ایران و دیگر شرکای برجام هرگز میز گفتوگو را ترک نکردند. مشاوران شما که بیشتر آنها را هم برکنار کرده‌اید، دست به قمار احمقانه‌ای زدند. اینکه چه زمانی تصمیم بگیرید این مساله را اصلاح کنید، به خودتان مربوط است.» از سوی دیگر سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه به ابراز خرسندی مقام آمریکایی از نتایج فشار تحریم‌ها علیه مردم ایران واکنش نشان داد و در توئیتر خود در این باره نوشت: «دولتی که سیاستش مبتنی بر «فشار بر گردن» – چه مردم خودش و چه مردم جهان باشد- باید از تروریسم اقتصادی و فشار بر مردم عادی خرسند باشد. اما دیدید نه گردن ملت ایران بلکه زانوی شما خُرد شد. به زودی جلوی ملت ایران هم زانو خواهید زد.»
توئیت‌های ظریف و سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تنها تلاش مقامات کشورمان برای خنثی کردن اقدامات آمریکا نیست. سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین نیز با انتشار پیامی در صفحه اینستاگرام خود از تداوم کارشکنی‌های آمریکا و متحدانش علیه ایران در نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی خبر داد. وی با اشاره به در پیش بودن نشست فصلی شورای حکام نوشت: گزارش‌های مدیرکل آژانس در مورد راستی‌آزمایی اجرای برجام در ایران و همچنین توافقنامه پادمان در ایران نیز مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
لازم به یادآوری است که آژانس انرژی اتمی در گزارش اخیر خواهان بازدید از سه سایت در ایران شده و گفته بود نگرانی‌هایی در این رابطه دارد. ایران اما طی یک متن مفصل و ۲۹ صفحه‌ای با این خواسته آژانس مخالفت کرد. «جهان صنعت نیوز» نیز طی گزارش و گفت‌وگویی با کارشناسان به بررسی این مخالفت پرداخته و نوشته بود که ایران حق مخالفت با زیاده‌خواهی آژانس را دارد.
به هر ترتیب اکنون آمریکا و برخی متحدانش در تلاش‌اند بر رای دیگر اعضای شورای حکام اثر گذاشته و مسیر ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران را هموار کنند. این در حالی است که برخی از کشورها مثل روسیه پیشتر مخالفت خود را به صراحت ابراز کرده‌اند. آنطور که غریب‌آبادی، سفیر کشورمان در سازمان ملل نوشته است: «آمریکا همچنان دنبال تضعیف ساز وکارهای بین‌المللی و رویه‌های حاکم بر این سازمان‌هاست.»
گفتنی است او قبل‌تر نیز با ارسال نامه‌ای به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص رفتار غیرقانونی و متخلفانه آمریکا در قبال تعهدات بین‌المللی خود در حوزه همکاریهای هسته‌ای و ایجاد ممانعت در این زمینه هشدار داده و تاکید کرده بود، اقدامات متخلفانه آمریکا مغایر با مفاد مواد ۲ و ۳ اساسنامه آژانس، ماده ۴ معاهده عدم اشاعه، قطعنامه‌های کنفرانس عمومی آژانس، برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است.
سفیر کشورمان با بیان اینکه ایران محق است تا اقدامات جبرانی را در قبال این شرایط اتخاذ کند، از اعضای آژانس خواست تا به مسؤولیت خویش برای واکنش مناسب به این اقدامات غیرقانونی آمریکا عمل کنند. غریب‌آبادی همچنین از مدیرکل آژانس خواست تا این گونه اقدامات خلاف تعهدات آمریکا را در گزارش‌های خود در ارتباط با اجرای اسناد مرتبط آژانس، منعکس کنند.
یارگیری در شورای حکام
حال باید منتظر ماند و دید که تا دو روز آینده کدام یک از طرفین در یارگیری موفق‌تر بوده و می‌تواند نظر اکثریت شورای حکام را به نفع خود تغییر دهد. یوسف مولایی، کارشناس مسائل بین‌المللی در گفتوگو با «جهان صنعت نیوز» در این باره گفت: « قبل از هر اظهارنظری درباره میزان اثرگذاری آمریکا یا ایران بر رای شورای حکام باید به ماهیت این نهاد توجه کرد. به هرحال این نمایندگان دولت‌ها هستند که در شورای حکام حضور دارند و این نهاد در مسائل نظامی و امنیتی تاثیرگذار است و صرفا به موضوع انرژی اتمی نمی‌پردازد. بحث شورای حکام این است که چه کسی از حوزه فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌‌آمیز خارج شده و در واقع وارد بحث امنیتی و نظامی می‌شود.» وی تاکید کرد: «وقتی دولت‌ها مسائلی را در این سطح مطرح می‌کنند، حتما ملاحظات سیاسی به نسبت روندهای حقوقی اثرگذارتر می‌شود. به اضافه اینکه فضاسازی خیلی مهم است زیرا این امکان را به آمریکا می‌دهد که بتواند رای مورد نیاز را در شورای حکام به دست آورد و مثلا نظر هجده عضو از سی و چهار عضو را جلب کند. وقتی آمریکا مسائلی را مطرح می‌کند که می‌تواند دغدغه ناامنی را در دنیا و در ذهن مردم ایجاد کند، حتما تاثیرگذار است و دولت‌هایی که در رای‌گیری شرکت دارند، تحت تاثیر قرار خواهند گرفت و احتمالا به سوی راهکار آمریکا گرایش پیدا می‌کنند.»
مولایی با اشاره به اینکه «راهکار آمریکا توقف فعالیت‌های هسته‌ای ایران، رصد بیشتر و شفاف‌سازی، همچنین وارد کردن حداکثر فشار از طریق تحریم است» گفت: «همه این تحرکات اخیر اثرگذار خواهد بود. ارائه یک تصویر نگران‌کننده از ایران در حوزه امنیتی در رساندن آمریکا به اهداف خودش اثرگذار است.» این کارشناس حقوق بین‌الملل در پاسخ به اینکه تلاش‌های ایران برای خنثی‌کردن اقدامات آمریکا – از توئیت‌های ظریف و دیپلماسی عمومی گرفته تا نامه نگاری نماینده ایران در سازمان ملل با گوترش – چه قدر اثرگذار است؟ گفت: « توجه داشته باشید که مساله اصلی یارگیری است. ملاحظات اخلاقی، انسانی و حقوقی که تعیین‌کننده نیست. ملاحظات سیاسی یعنی بده، بستان است که حرف آخر را می‌زند. آمریکایی‌ها همیشه از عنصر قدرت – از اقتصادی گرفته تا سیاسی، نظامی و امنیتی – استفاده می‌کنند برای اینکه رای‌ها را به سمت و سویی که علاقه دارند، هدایت کنند. در واقع یک زورآزمایی است و ایران هم زور خود را به آزمایش خواهد گذاشت اما تجربه نشان داده که آمریکایی‌ها بیشتر موفق هستند زیرا منابع قدرت بیشتری در اختیار دارند.»
وی ادامه داد: « ایران در این مواقع باید از دیپلماسی عمومی بیشتر استفاده کند و باید بتواند مثل آمریکا یارگیری کند اما وقتی منابع قدرت محدود باشد حتما بر یارگیری و توانایی خنثی کردن تحرکاتی که علیه ما صورت می‌گیرد، اثرگذار خواهد بود. مخصوصا اینکه ایران تلاش زیاد نمی‌کند تا تصویری که در خارج از ایران ارائه می‌شود را تغییر داده و بهبود ببخشد. حقوق بشر، مسائل اقتصادی و یا مسائل امنیتی و منطقه‌ای که از ایران چهره خوبی ارائه نمی‌دهد باید قبل از اینکه زمان رای گیری باشد باید تغییر داده شود و متاسفانه ایران در این زمینه‌ها خیلی موثر عمل نمی‌کند و خلاء‌ها و کمبودهایی دارد.»
نگاه بلندمدت ایران
مولایی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی اینکه «عدم اشاره روحانی در سخنان اخیرش به همراهی یا عدم همراهی اروپا و در مقابل، درخواست از چین و روسیه برای ایستادگی در برابر توطئه آمریکا» چه پیامی دارد؟ گفت: «توجه داشته باشید که اروپایی‌ها واقعا به مسائل امنیتی در منطقه، بیش از آمریکا حساس هستند زیرا هر بی‌ثباتی و ناامنی در منطقه خاورمیان یا غرب آسیا آنان را زودتر تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین آنان خودشان را به تحولات منطقه نزدیک‌تر می‌دانند. روشن است که وقتی ایران نمی‌تواند به درستی یا کامل مساله را مدیریت کند و برای پیشبرد اهداف خود به صورت اغلب ناخواسته به نگرانی‌های اروپا دامن می‌زند؛ آنان به همراهی با آمریکا مایل می‌شوند زیرا در نهایت در مقوله امنیت خود را وابسته به آمریکا می‌دانند.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل افزود: «از بعد از جنگ جهانی دوم تا کنون آمریکایی‌ها در همه مسائل امنیتی در کنار اروپا بوده‌اند و اروپا نیز با توجه به تصویری که از ایران ارائه شده و ایران در بهبود بخشیدن این تصویر موفق نبوده است، نگرانی‌هایی دارد. اکنون نیز ایران در مقوله فعالیت هسته‌ای و در تقابل با تحریم‌های آمریکا گام‌هایی برداشته که اروپایی‌ها را نگران کرده است. همه این مسائل در کنار هم اروپا را به این سو سوق می‌دهد که در مسائل امنیتی بیشتر به آمریکا متکی باشد.» وی همچنین گفت: «چین و روسیه از این جهت که عضو دائم شورای امنیت هستند و در شورای حکام هم حضور دارند، می‌توانند قدری در جمع کردن آرا به نفع ایران موثر باشند اما یارگیری آمریکا در شورای حکام تاکنون بیش از یارگیری ایران، چین و روسیه موثر بوده است.»
مولایی در پاسخ به اینکه با این وصف آمریکا موفق خواهد شد که به هدف خود یعنی تحریم تسلیحاتی ایران برسد؟ گفت: «ایران نگاه بلندمدت به موضوع دارد. به هر حال حتی اگر شورای حکام تصمیماتی علیه ایران بگیرد، در نهایت باید به شورای امنیت گزارش دهد و این شورای امنیت است که تصمیم خواهد گرفت. در آنجا نیز چین و روسیه می‌توانند از مواضع ایران حمایت کنند و مانع تصویب قطعنامه جدید علیه ایران شوند.» این کارشناس مسائل بین‌الملل درباره اینکه آیا این نگاه و رویکرد بلندمدت ایران به نتیجه خواهد رسید یا خیر؟ گفت: « من بارها گفتم که برای جلب هر نتیجه در سیاست خارجی مستلزم محکم‌کاری و حل مسائل در سیاست داخلی است. اگر ایران بتواند با حل مشکلات اقتصادی، رفع ناکارآمدی‌های سیستم مدیریت و… رضایتمندی عمومی را افزایش دهد، حتما بازتاب اقدامات خود را در سیاست خارجی خواهد دید و موضع ایران تقویت خواهد شد. اما اینکه فکر کنیم صرفا همراهی روسیه و چین کافی است که مشکلات خود را در سطح جهانی حل کنیم بدون اینکه مسائل داخلی را به درستی و در مسیر کسب رضایتمندی عمومی حل کنیم، اشتباه است و در بلندمدت محقق نخواهد شد.»
خلاصه کلام
خلاصه کلام آنکه قطعا حل مشکلات داخلی و افزایش رضایتمندی عمومی آنطور که یوسف مولایی می‌گوید پیش از جلسه آتی شورای حکام و حتی موعد تصمیم‌گیری درباره تحریم تسلیحاتی ایران مقدور نیست و نباید انتظار چندانی در این راستا داشت اما موفقیت در چالش سیاست خارجی مورد بحث دور از انتظار نیست اگر مقامات ایرانی توصیه کارشناسان را جدی گرفته و با اقدامات موثر در زمینه رفع نگرانی‌های امنیتی دنیا، تلاش‌های آمریکا و متحدانش را خنثی کنند. همراهی کشورهایی مثل روسیه و چین و حتی اروپا که بارها ثابت کرده تا سرحد توانش تن به فشارهای آمریکا نمی‌دهد، کمک خوبی برای ایران است و در صورت این موفقیت حتما مسیر حل مشکلات داخلی نیز هموار خواهد شد.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسی
لینک کوتاه :
