سایه روشن عرضه بورسی خودرو/ فرصت‌های سیاستگذاری کارآمد
سازوکار عرضه و تقاضا طی عمر ۱۵ساله بورس کالا نشان داده است که می‌تواند یکی از مطمئن‌ترین و کارآمدترین راهکارها برای شفافیت و بهبود بازارهای کالایی باشد، چراکه این بستر شفاف‌ساز در کوتاه‌مدت به دنبال تامین منافع تولیدکننده خواهد بود و در میان‌مدت و بلندمدت هم رضایت مصرف‌کننده نهایی را به دنبال دارد. البته سازوکار مزبور تنها در صورتی می‌تواند کارآمد تلقی شود که از دخالت‌ها و سیاستگذاری‌های بی‌مورد به دور باشد و تنها برمبنای عرضه و تقاضا باشد. در آن‌صورت سیاستگذار می‌تواند در سمت عرضه و تقاضا به تعادل‌بخشی بازارها نیز کمک کند. بورس کالا برای عرضه خودرو برمبنای همین استدلال‌ها و تنها در راستای کمک به سیاستگذاری‌های بهتر و نقش دماسنجی اقتصاد مبادرت به عرضه خودروهایی کرد که از قیمت‌گذاری شورای رقابت مستثنی بودند و این در حالی است که با وجود پذیرش یکی از محصول‌های پُرتیراژ یکی از خودروسازان معروف، به واسطه اهمیت و درک شرایط فعلی سیاستگذار و احترام به قانون مبادرت به عرضه خودروهای بخش خصوصی کرد. با وجود اینکه تجربه خودرو در بورس کالا می‌توانست با شفافیت در معاملات، بسترهای رانت‌زا را از بین ببرد اما این سیاست فعلا مسکوت مانده و باید در انتظار رأی شورای عالی بورس در خصوص ابهام حقوقی مصوبه شورای عالی سران قوا در خصوص امکان عرضه خودرو در بورس کالا بود. به گزارش کالاخبر در کنار بررسی‌های ظرفیت بورس کالا برای یاری به سیاستگذاری در صنعت خودرو، باید توجه کرد که روش فعلی فروش خودرو در کشور که براساس سیستم قرعه‌کشی جاری است، معضلاتی چون ادامه روند قیمت‌گذاری دستوری، فاصله فاحش قیمت کارخانه و بازار و در ادامه توزیع رانت، عدم شفافیت صحیح از روند معاملات پس از فروش اولیه خودرو به متقاضیان، نبود زیرساخت‌های فنی مناسب، عدم دسترسی به اطلاعات و داده‌های دقیق و در آخر، ادامه شرایط سخت تولیدکنندگان و اثرات آن بر سودآوری سهامداران خودرویی وجود دارد که همه این موارد اهمیت بهره‌گیری از یک سازوکار شفاف و رقابتی برای معاملات خودرو را دوچندان می‌کند.
واکنش‌ها به تعلیق عرضه بورسی خودرو
در همین رابطه طیف‌های مختلفی از نمایندگان مجلس و کارشناسان بازار سرمایه عرضه خودرو در بورس کالا را راهکاری می‌دانند که می‌تواند به شفافیت معاملات خودرو کمک کند. با این وصف با تعلیق عرضه خودرو در بورس کالا واکنش‌ها بسیار شدید شده است. محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس که خود از موافقان عرضه خودرو در بورس کالاست، تاکید دارد ایجاد بخت‌آزمایی و کنار گذاشتن بورس کالا مورد قبول مجلس نیست. محسن علیزاده، عضو ناظر مجلس در شورای عالی بورس هم تعلیق عرضه خودرو در بورس کالا را اقدام نسنجیده می‌خواند و می‌گوید: اگر قرار بود جلوی این کار گرفته شود، باید پیش از موعد انجام می‌شد، نه اینکه روزی که قرار بود شاهد عرضه خودرو در بورس کالا باشیم، اقدام به تعلیق این کار کنند. روح‌اله ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس هم می‌گوید: در صورتی که خودرو در بورس کالا عرضه نشود، با طرح این موضوع در صحن، آن را به شکل قانون درخواهیم آورد. اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی مطرحی همچون علی سعدوندی نیز تصمیم‌هایی از این دست در خصوص تعلیق عرضه خودرو در بورس کالا را مورد نکوهش قرار می‌دهد و تاکید دارد بستر بورس کالا می‌تواند به عنوان راهکار به کمک شفافیت معاملات خودرو بیاید و مانع از ایجاد بسترهای رانت‌زا باشد. از دید آنان پیامدهای یک‌شبه تصمیم‌ها و سیاست‌ها تنها به زیان منافع ملی و اقتصاد خواهد بود. فارغ از هر داوری درباره تصمیم اخیر مبنی بر تعلیق عرضه خودرو در بورس کالا این نکته را باید یادآوری کرد که گام نخست برای اصلاح ساختار اقتصاد ایران، به نمایش درآوردن کاستی‌ها و عیب‌یابی‌هاست که به واسطه آن بتوان با اعمال سیاست‌های کارا و بجا به بهبود حال اقتصاد کمک کرد. بورس کالا با این رویکرد تنها به دنبال کمک به اصلاح رویکردها در راستای کمک به اتخاذ سیاستگذاری‌های بهتر گام برمی‌دارد و با توجه به اجماع کارشناسان و اقتصاددانان، سازوکارهای بورس کالا می‌تواند به شفاف‌شدن اقتصاد کمک کند. رویکردی که شرکت‌های خودروسازی نیز از آن استقبال کرده و پیشگام آن بوده‌اند.
بازی برد- برد خودروساز و مصرف‌کننده
در همین ارتباط محمد امیری کارشناس بازار سرمایه گفت: اخذ کد بورس کالایی از سوی حدود ۸ هزار مشتری برای خرید خودرو نشان داد مشتریان از این شیوه استقبال کرده و اگر اجازه عرضه داده می‌شد، یک بازی برد- برد شکل می‌گرفت. وی با اشاره به لغو عرضه خودرو در بورس کالا گفت: انجام معاملات خودرویی با دو محصول گروه بهمن شامل وانت تک‌کابین و دوکابین ماه گذشته در بورس کالا آغاز شد و بالطبع به واسطه اینکه این دو محصول مشتریان خاص خود را داشت، حساسیت چندانی نسبت به عرضه محصولات خودرویی در بورس کالا ایجاد نشد. امیری ادامه داد: بعد از عرضه وانت تک‌کابین و دوکابین، گروه بهمن تصمیم به عرضه محصول دیگنیتی و فیدلیتی در بورس کالا گرفت که طبیعتا متقاضیان این محصول از محصول‌های قبلی بیشتر بودند؛ به طوری که طبق آماری که بورس کالا اعلام کرد تقریبا ۷ تا ۸ هزار مشتری فرآیند دریافت کد بورس کالایی را برای انجام معاملات خودرویی در بورس کالا از زمان اطلاع‌رسانی عرضه محصول‌ها در بورس کالا طی کردند و این استقبال خوبی بود. وی خاطرنشان کرد: به واسطه اینکه قبلا تجربه عرضه این محصول‌ها در بورس کالا وجود نداشت، اطلاع‌رسانی نحوه انجام معاملات و برگزاری دوره‌های آموزشی و فرآیندی که مشتریان برای ثبت سفارش باید طی کنند، برای مشتری‌ها صورت گرفت. این کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با مهر یادآور شد: همه فرآیند انجام معاملات از سمت مشتری و کارگزاری طبق روال پیش رفت اما با نامه معاونت حمل‌و‌نقل وزارت صمت در روز معامله، عرضه لغو شد. امیری عنوان کرد: از آنجایی که این نوع نامه‌نگاری و لغو عرضه محصول در بورس کالا، ۲۰ دقیقه قبل از شروع معاملات بی‌سابقه بود، سوال‌ها و تردیدهایی در ذهن متقاضیان خرید این دو محصول و فعالان این حوزه ایجاد کرد. اگر عرضه محصول‌های خودرویی در بورس کالا مغایر با مصوبه سران قوا بود، چرا وانت تک‌کابین و دوکابین عرضه شد و یا اینکه اطلاعیه عرضه فیدلیتی و دیگنیتی ۱۰ روز قبل از عرضه روی سایت بورس کالا قرار گرفت و چرا در آن زمان جلوی عرضه محصول گرفته نشد؟ وی تصریح کرد: شائبه‌ها و تردیدها ذهن را به این سمت می‌برد که برخی افراد تمایل ندارند محصول‌های خودرویی در یک فضای کاملا شفاف که اطمینان و اعتماد در آن وجود دارد معامله شود و معاملات را به سمتی هدایت می‌کنند که منافعی بابت عرضه محصول‌های خودرویی در فضای غیرشفاف باشد. امیری گفت: به اعتقاد من عرضه خودرو در بورس کالا، بازی برد- برد در فضای کاملا شفاف است چراکه باعث می‌شود تولیدکننده با قیمت مناسب‌تری محصول را بفروشد و از سوی دیگر متقاضی که قبلا در یک فضای غیرشفاف و مبتنی بر شانس خرید می‌کرد، در فضای رقابتی محصول مورد نظر خود را بخرد.
فضای شفاف بورس کالا
امیری خاطرنشان کرد: در گذشته تجربه‌ای در خصوص ایجاد موانع برای عرضه محصول‌ها در بورس کالا در دولت‌های قبلی هم وجود داشت؛ به طوری که از عرضه محصول‌های پتروشیمی و فولادی در بورس کالا جلوگیری می‌کردند اما وقتی که نظر کارشناسی اعلام شد و می‌دیدند جایگزین دیگری در اقتصاد ما برای عرضه محصول‌های پتروشیمی و فولادی غیر از بورس کالا ندارند. این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: در این حوزه افراد تصمیم‌گیرنده و نهادهای نظارتی هم باید به این نتیجه برسند که راهکار دیگری وجود ندارد که بتوانند محصول‌های خودرویی را در فضای رقابتی و شفاف و بازی برد- برد برای تولیدکننده و مصرف‌کننده ایجاد کنند. وی عنوان کرد: با توجه به عرضه سایر محصول‌ها در بورس کالا طی سال‌های گذشته، بورس ثابت کرده می‌تواند فضای شفافی برای معامله رقابتی همراه با شرایط مطلوب برای خریداران و تولیدکنندگان ایجاد کند. این کارشناس بازار سرمایه عنوان کرد: تجربه چندساله ما در بورس کالا نشان می‌دهد بورس کالا مامنی است که دولت‌ها و نهادهای نظارتی می‌توانند معاملات را به صورت شفاف رصد کنند و فضای غیرشفافی که منجر به رانت و امضاهای طلایی و سودهای نامتعارفی می‌شود، دور شده و به سمت فضای شفاف حرکت کند.
لینک کوتاه :
