حال ناخوش حریم آثار و معماری ایران
.به گزارش جهان صنعت نیوز: بناهای تاریخی حکم شناسنامه کشور را داشته و نشانگر هویت تاریخی ملت ایران هستند که نه صرفا در زمینه گردشگری می‌توانند درآمد اقتصادی ایجاد کنند بلکه این اماکن، محل مناسبی برای حفاظت و حراست علمی از نفایس بی‌مانند هنری و اسناد، مدارک و اشیای علمی و فرهنگی هستند که از نیاکان ما به یادگار مانده است.
به موجب بند ۱۲ماده ۳ قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب مجلس شورای اسلامی، یکی از وظایف این سازمان تعیین حریم بناها، مجموعه‌ها، محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی ثبت‌شده و ضوابط خاص معماری و طراحی داخل حریم است.
با وجود مصوبه مجلس در خصوص حریم آثار تاریخی اما نحوه اجرای قانون در این سال‌ها به گونه‌ای بوده که نتیجه آن بعضا آسیب وارد شدن به حریم برخی از آثار تاریخی بوده است.
دکتر عبدالرضا مهاجری‌نژاد عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی در پاسخ به پرسش «جهان‌صنعت» در خصوص علل رعایت نشدن حریم آثار تاریخی در سال‌های گذشته گفت: اگرچه بسیاری از آثار تاریخی حریم و ضوابط مشخص دارند اما ضوابط موجود در خصوص حریم آثار اجرا نمی‌شود. زمانی که عرصه و حریم یک اثر ابلاغ می‌شود و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و وزارت مسکن و شهرسازی و سایر نهادهای مربوطه آن را اعلام می‌کنند، نباید این حریم دست بخورد اما شاهد آن هستیم که این اتفاق در مشهد و اصفهان و بسیاری از جاهای دیگر می‌افتد.
وی ضمن اشاره به اهمیت قانونی حریم اعلامی آثار تاریخی ابراز داشت: زمانی که ضوابط (حریم) اعلام می‌شود در حکم قانون است و باید اجرایی شود اما متاسفانه در برخی از موارد به تکلیف محول‌شده عمل نکرده و دخل و تصرف می‌کنند و به اصطلاح حریم را اصلاح می‌کنند و نتیجه آن اتفاقاتی است که بروز کرده و حریم اثر خدشه‌دار می‌شود.
این استاد دانشگاه در خصوص علل وجود چالش در اجرای قانون مصوب در حوزه حریم آثار تاریخی ابراز داشت: به نظرم به دلیل ضعف‌های قانونی در اجرا مسامحه می‌شود و قانون اجرا نمی‌شود.
وی در ادامه ضمن تایید این مشکل که گاهی کارشناسان میراث فرهنگی نیز در تعیین حریم دچار اشتباه شده و حریم را کوچک‌تر از میزانی که باید در نظر می‌گیرند گفت: این مساله نیز وجود دارد و بحث (حریم) چندجانبه است.
وضع نامناسب معماری معاصر
مشکلات امروز معماری کشور محدود به رعایت عرصه و حریم اماکن و بافت‌های تاریخی نیست. نگاهی به سازه‌های معماری در دو دهه اخیر مشخص می‌کند که ایران معاصر در دوران پس از انقلاب فاقد یک سبک معماری مشخص بوده و صرفا در شهرها انبوه‌سازی صورت گرفته است.
این مساله البته از دید کارشناسان و صاحب‌نظران معماری و میراث فرهنگی کشور نیز پوشیده نمانده و همواره نقدهایی در این خصوص مطرح شده است. جدیدترین انتقاد در خصوص معماری پس از انقلاب را عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی مطرح کرده و چندی قبل صراحتا گفت: معماری ایران پس از انقلاب نابود شده است.
آن‌طور که یکی از صاحب‌نظران حوزه معماری به «جهان‌صنعت» گفته علت این چالش آن است که پس از انقلاب بسیاری از معماران صاحب سبکی که در حوزه طراحی و ساخت بناها فعالیت داشتند از کشور رفتند. از سوی دیگر ورود برخی چهره‌های کم‌استعداد در حوزه معماری باعث شد که سطح ساخته‌های معماری ایران تنزل پیدا کند.
از سوی دیگر شکل‌گیری سوداگری زمین در دو دهه اخیر و ارائه طرح‌های جامع و نیز فقر تولید محتوای معماری همه و همه از پارامترهایی بودند که صنعت معماری ایران را با چالش کمبود خلاقیت مواجه کرد.
فاکتورهای مختلف آسیب‌زا در حوزه معماری ایران برخی مشخصا به معماری مربوط شده و برخی به عوامل بیرونی وابسته‌اند که در نهایت سبب شده شاکله معماری ایران خدشه‌دار شود و جریان و سبک معماری که تا پیش از انقلاب در کشور وجود داشت از بین برود.
مجموع این شرایط در کنار شرایط اقتصادی کشور که با جنگ تحمیلی روبه‌رو بود باعث شد که ساخت‌و‌ساز ساده و برمبنای کمترین هزینه شکل گرفته و بازار بساز‌و‌بفروشی رونق گیرد.
در سال‌های پس از جنگ نیز تحریم‌های آمریکا و نیز تحریم‌های بین‌المللی شرایط اقتصادی مردم را به سمتی پیش برد که صرفا خواستار خرید خانه به ارزان‌ترین قیمت باشند و اصول زیبایی‌شناسانه معماری در کشور محلی از اعراب نداشته باشد.
تحت تاثیر این شرایط معماری ایران رو به بساز‌و‌بفروشی آورد و به تعبیری رومی‌ها به معماری ایران حمله کردند و معماری یونانی و رومی در ایران وجه غالب را یافت.
راه‌حل عبور از بحران
در سال‌های اخیر راهکارهای زیاد و متنوعی برای اصلاح وضعیت معماری کشور از سوی متخصصان مطرح شده است. در میان تمام راهکارهای مطرح‌شده، مبحث آموزش به عنوان مساله‌ای کلیدی در بهبود وضعیت معماری ایران مورد تاکید قرار گرفته است.
توجه به اهمیت بحث آموزش و اصلح‌گزینی در مسائل استخدامی دانشگاه‌های معماری، از جمله مسائلی است که برای بهبود وضعیت معماری کشور باید مورد توجه قرار گیرد.
در حال حاضر کمبود کیفیت آموزش و پایین بودن میزان تالیفات معماری در دانشگاه‌ها از جمله چالش‌های اصلی موجود است.
نباید از نظر دور داشت که سوداگری زمین یکی از مسائل و چالش‌های امروز کشور است که هم در زمینه رعایت حریم آثار تاریخی و هم در زمینه بهبود وضعیت معماری ایران باید مورد توجه قرار گیرد.
افزون بر این موارد ارائه طرح‌های تفصیلی برای ساختمان‌های ۷طبقه و ۱۰طبقه از جمله مسائل سازه‌های شهری است که چالش‌زا شده و بعضا حریم آثار تاریخی را نیز با خطر مواجه کرده است.
باتوجه به شرایط موجود می‌توان گفت که عامل اصلی شرایط امروز معماری کشور به فقدان آموزش و ایجاد سوداگری در زمینه ساخت‌و‌ساز مربوط می‌شود.
همچنین یکی دیگر از مشکلات معماری کشور ناشی از بوروکراسی اداری موجود است. در حال حاضر یک بافت و یا سازه معماری چهار متولی دارد که شامل نظام مهندسی، شهرداری، وزارت مسکن و میراث فرهنگی است. همین متولیان متعدد سبب ایجاد بی‌نظمی و سردرگمی می‌شود.
امروز بسیاری از فعالان حوزه معماری بر این نظر هستند که نظام مهندسی یکی از نهادهایی است که باید حذف شود تا از بوروکراسی بی‌مورد شکل‌گرفته کاسته شود.
در نهایت باید گفت وضعیت نامساعد امروز معماری ایران و رعایت نشدن حریم آثار تاریخی حاصل جریانی است که سال‌هاست وجود دارد، جریانی که در صورت اقدام جامع و فکرشده از سوی دولت مطمئنا امکان اصلاح آن وجود دارد.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهخواندنیلینک کوتاه :
