اول فیلتر می کنند بعد قانون می نویسند!
جهان صنعت نیوز| بازار ایران یک بازار سنتی است، تکنولوژی چند سالی است که در کشورمان رواج یافته است و کسب‌و‌کارها نیز طی دهه اخیر به سمت دیجیتالی شدن پیش رفته‌اند.
با وجود گرایش سنتی بازار و مشتریان ایرانی، استارت‌آپ‌هایی همچون دیجی‌کالا، تپسی، اسنپ، تخفیفان، نت‌برگ و بسیاری از استارت‌آپ‌های دیگر نه تنها در میان مردم رواج یافته‌اند و شیوه زندگی آنها را تغییر داده‌اند بلکه می‌توانند قیمت محصولات و خدمات را در بازار سنتی تحت‌تاثیر قرار دهند.
شاید زمانی که مدیران استارت‌آپی مانند دیجی‌کالا آغاز به فعالیت کردند هرگز تصور نمی‌کردند در کشوری سنتی مانند ایران به این حجم از موفقیت و پیشرفت برسند. در واقع سنتی بودن بازار ایران خود دلیل اصلی برای پیشرفت استارت‌آپ‌ها بود، آنها در ایران هیچ رقیب قدرتمندی نداشتند، نخستین فروشگاه اینترنتی موفق بودند و اکنون نیز جزو نخستین محل عرضه عمومی برای محصولات (Market Place) به شمار می‌روند.
وابستگی مردم
دیگر استارت‌آپ‌ها نیز شاهد چنین موفقیتی بوده‌اند. اسنپ و تپسی مردم را به خود وابسته کرده‌اند و زندگی آنها را تغییر داده‌اند. پیش از ظهور این دو استارت‌آپ کمتر پیش می‌آمد که مردم از آژانس یا همان تاکسی‌های دربستی برای تمامی مقاصد خود استفاده کنند اما اکنون بخشی از درآمد خود را باید برای هزینه‌های اسنپ کنار بگذارند.
این روزها با ظهور و فعالیت استارت‌آپ‌های بسیاری در کشور مواجه هستیم. بسیاری از جوانان و کارآفرینان به سمت راه‌اندازی کسب‌و‌کار در فضای مجازی گرایش پیدا کرده‌اند و حتی بسیاری از نخبگانی که از کشور مهاجرت کرده بودند به ایران آمده و استارت‌آپ خود را در کشورمان راه‌اندازی کردند. راه‌اندازی استارت‌آپ‌ها در ایران مزایای بسیاری دارد، این حوزه هنوز در کشورمان بکر است، امکان آزمون و خطای بیشتری در ایران وجود دارد و اگر سوتی بدهید و اشتباهی کنید کمتر در معرض انتقادهای شدید قرار می‌گیرید.
از یک سو خدمات‌رسانی در ایران همواره نامناسب و با کیفیت نامطلوب بوده است، کافی است کار خود را در حوزه استارت‌آپ‌های خدماتی درست انجام دهید، مطمئن باشید که به زودی برند خواهید شد. بیشتر استارت‌آپ‌های داخل کشور نیز در حوزه خدمات‌رسانی هستند و نحوه انجام درست کار را می‌دانند.
خوب بودن هرگز کافی نیست
از سوی دیگر در ایران رقبای بسیار کمتری وجود دارد بنابراین اگر خوب باشید کافی است و شکست نمی‌خورید اما در کشورهای توسعه‌یافته خوب بودن هرگز کافی نیست، ممکن است رقبای بهتری داشته باشید که شکست شما را رقم بزنند.
با این همه ایجاد استارت‌آپ و فعالیت در فضای مجازی در ایران مشکلات بسیاری را نیز به همراه خواهد داشت. در هیچ جای دنیا به نظر نمی‌رسد دولت یا نهادهای دولتی استارت‌آپ‌ها را به دلیل نداشتن مجوزی که تازه چند روز است به تصویب رسیده یا اصلا وجود خارجی ندارد فیلتر کنند، یا به بهانه اینکه کاربر شما کامنت نامناسبی در استارت‌آپ داشته است.
به گفته کارشناسان در ایران نخست استارت‌آپ‌ها را فیلتر می‌کنند و سپس مشکل را بررسی می‌کنند.
به طور کلی فعالیت‌های استارت‌آپ‌ها در ایران تاریخچه کوتاهی دارد بنابراین پیشکسوتان با تجربه‌ای که بتوانند راه را به جوانان و تازه‌کارها نشان دهند اندک هستند. از سوی دیگر استارت‌آپ‌هایی که در زمینه ارسال محصول فعالیت می‌کنند نیازمند کارشناسان حمل‌و‌نقل بوده و باید سیستم لجستیکی قوی‌ای داشته باشند. بنابراین دارا بودن تخصص فناوری اطلاعات به تنهایی کافی نیست.
اخذ مجوزهای متعدد
از طرفی استارت‌آپ‌های رسانه‌ای با چالش‌هایی همچون لزوم اخذ مجوزهای متعدد، احتمال فیلتر شدن، مشکلاتی مانند جذب آگهی کم و جذب مخاطبان مواجه هستند. به طور کلی استارت‌آپ‌ها راه سختی را در پیش دارند و مقصر این امر تحریم‌ها و چالش‌های دولت نیست بلکه تخصص، تجربه، فعالیت‌های تیمی، سیستم حسابداری و مالی قوی و مدیریت مناسب از جمله مهمترین ارکان برای موفقیت آنها به شمار می‌رود.
بر‌خلاف تصور عموم راه‌اندازی و تداوم یک استارت‌آپ کار آسانی نیست به ویژه در مواردی مانند ارسال نان به درب منازل و شرکت‌ها که هم صنف مورد نظر سنتی بوده و هم مخاطبان عادت دارند نان را به شیوه سنتی خریداری کنند. البته خرید نان در اول صبح بسیار مشکل بوده و یک استارت‌آپ می‌تواند سختی این کار را بر خانواده‌ها هموار کند.
بسیاری از کسب‌و‌کارها و صنایع به دلیل ظهور استارت‌آپ‌ها در حال تحول هستند. در واقع استارت‌آپ‌ها همانند ماجرای تراکتور و گاوآهن هستند. اگر فعالان اصناف بتوانند خود را با تکنولوژی وفق دهند و فعالیت‌های خود را از طریق استارت‌آپ‌ها به دنیای مجازی منتقل کنند می‌توانند به آینده کسب‌و‌کار خود امیدوار باشند.
چالش‌های اخذ مجوز
به اعتقاد کارشناسان در رابطه با اخذ مجوز در حوزه استارت‌آپ‌ها دو نظریه وجود دارد؛ نخست آنکه اول کار را باید پیش برد و سپس مجوزهای لازم را اخذ کرد، دوم آنکه اول باید مجوزهای لازم کسب شوند و سپس کار شروع شود. به طور کلی بسیاری از فعالان کسبوکارهای آنلاین معتقدند باید به روش نخست فعالیت کرد و نخست کار را پیش برد و سپس دنبال مجوزهای نهادهای دیگر بود.
اتحادیه کسبوکارهای آنلاین به طور کلی به استارت‌آپ‌ها و کسبوکارهای اینترنتی عنوان می‌کند که تنها مجوز لازم برای فعالیت آنها، مجوز این اتحادیه است و دیگر نیازی به مجوز دیگر نهادها و اتحادیه‌ها ندارند اما اتحادیه‌ها و نهادهای دیگر زمانی که برای نداشتن مجوز به استارت‌آپ‌ها ایراد می‌گیرند اظهار می‌کنند که اصلا اتحادیه کسبوکارهای آنلاین را نمی‌شناسند و قبول ندارند.
بسیاری بر این باور هستند که فناوری اطلاعات خود یک صنعت است و برخی دیگر معتقدندIT زیرساخت دیگر صنایع به شمار می‌رود و در نتیجه کسبوکارهای آنلاین زیرمجموعه نهادها و اتحادیه‌های مختلف قرار می‌گیرند. اتحادیه کسبوکارهای آنلاین عنوان می‌کند که تمامی کسبوکارهای آنلاین تنها باید مجوز این اتحادیه را اخذ کنند و زیر پرچم آن فعالیت کنند. در صورتی که اتحادیه‌های دیگر نیز معتقدند کسبوکارهای آنلاین مرتبط با آنها موظف هستند مجوز آنها را نیز دریافت کنند.
اتحادیه‌های مختلف باید کمیته‌ای مشترک برای رسیدگی به فعالیت کسبوکارهای آنلاین داشته باشند.
دوره‌های آموزشی
بیشتر مردم به دنبال دوره‌های آموزشی هستند که مسائل مهم و کاربردی را در یک دوره یا یک کارگاه آموزشی یک‌روزه به دانش‌پژوهان آموزش دهد، این در حالی است که مواردی مانند استارت‌آپ‌ها اگرچه جذاب و سودآور هستند اما نیازمند دارا بودن چند مهارت همزمان هستند و این امر چیزی نیست که بتوان در یک دوره آموزشی یاد گرفت، در نهایت نتیجه آن می‌شود دور ریختن پول مگر آنکه متقاضیان به این نتیجه برسند که برای هر مهارت باید دوره آموزشی جداگانه را انتخاب کنند.
فیلترینگ استارت‌آپ‌ها
یکی از مشکلات اصلی کسبوکارهای مجازی در این روزها فیلترینگ است. فعالان استارت‌آپ‌ها و کسبوکارهای مجازی هزینه می‌کنند، انرژی صرف می‌کنند و تلاش می‌کنند تا یک کسب‌و‌کار مجازی راه‌اندازی کرده و آن را توسعه دهند، سپس یک نهاد دولتی سلیقه‌ای عمل کرده و آن را فیلتر می‌کند.
در این زمینه انجمن صنفی کسبوکارهای اینترنتی که از آذرماه ۱۳۹۲ شروع به کار کرده، سال گذشته در پی فیلتر شدن برخی استارت‌آپ‌ها از جمله چهار پلتفرم بزرگ تبلیغاتی آنلاین، بیانیه‌ای صادر کرد.
در این بیانیه به نبود قوانین جدید در کشور اشاره شده که دلیل فیلترینگ بسیاری از استارت‌آپ‌ها از جمله کاریابی‌های آنلاین شده است. طبق این متن، مشخص شده که بعد از برگزاری جلسات با معاونت‌های مربوطه، زیرساخت‌های لازم برای اعطای مجوز به پلتفرم‌های آنلاین تبلیغاتی وجود نداشته و درخواست‌کنندگان برای دریافت مجوز لازم است در زمان درخواست مجوز برای مثال از میان تبلیغات چاپی و محیطی و هدایای تبلیغاتی یکی را برای نوع فعالیت انتخاب کنند.
نباید فراموش کرد که قانون تبلیغات مربوط به سالیان گذشته است که در آن زمان فقط رسانه‌هایی مانند روزنامه و تلویزیون فعالیت می‌کردند و متاسفانه در طول سال‌های گذشته هیچ تلاشی برای به‌روزرسانی قوانین مربوطه با توجه به ظهور اینترنت و کسبوکارهای نوین، در بستر این فناوری و سایر فناوری‌های جدید رخ نداده است.
سامانه حمل‌و‌نقل آنلاین
در ادامه به سامانه‌های هوشمند حمل‌و‌نقل آنلاین همچون اسنپ و برخورد قشر سنتی با آنها و فیلترینگ سایت‌های فروش بلیت هواپیما و سایت‌های کاریابی اشاره شده و در ادامه آمده است: در شرایطی که وزیر فناوری اطلاعات و معاون علمی ریاست‌جمهوری در طول ماه‌های گذشته همواره در تلاش بوده‌اند که شرایط رشد و فعالیت کسبوکارهای اینترنتی در ایران تسهیل و فراهم شود، متاسفانه شاهد این هستیم که همه این محدودیت‌ها و مسدودسازی‌ها از طرف دولت و سازمان‌های دولتی اعمال شده است، امری که نشان‌دهنده طی کردن مسیری خلاف این سیاست ملی برای بهبود فضای کسبوکارهای مجازی در کشور توسط وزارتخانه‌ها، ادارات و سازمان‌های دولتی است.
همچنین سال گذشته محمد‌جواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از ایجاد کمیته ضد‌فیلتر خبر داد. ب
ه گفته او با همکاری معاونت حقوقی رییس‌جمهوری، کمیته‌ای برای جلوگیری از فیلترینگ تشکیل شده است. واقعیت این است که امروز با توجه به تسهیلات نظام پرداخت الکترونیکی زیرساخت بسیاری از کسبوکارهای مجازی هم می‌توانند همین بستر باشد. همانطور که در حال حاضر سایت‌های شرط‌بندی یا فیلترشکن‌ها از همین زیرساخت‌ها استفاده می‌کنند.
فعالیت این کمیته مشخص نیست اما مدت‌هاست که استارت‌آپ‌ها با فیلترینگ مواجه نشده‌اند. با این همه سایه فیلتر همچنان بر سر آنها سنگینی می‌کند.
چالش‌های دریافت مجوز
اگرچه مسوولان اعلام می‌کنند که کسب‌و‌کارها نخست باید فعالیت خود را گسترش دهند بعد به دنبال دریافت مجوز باشند اما هیچ اعتراضی بر اینکه اصلا چرا باید استارت‌آپ‌ها فیلتر شوند نمی‌کنند و تنها می‌گویند اگر استارت‌آپ‌ها بزرگ و برند شوند مدیران به دنبال پیگیری کار آنها خواهند رفت. ظاهرا استارت‌آپ‌های کوچک ارزش پیگیری ندارند.
سجاد بنابی، رییس هیات مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت درباره چالش‌های مجوزها برای استارت‌آپ‌ها گفت: استارت‌آپ‌ها نخست باید فعالیت خود را شروع کنند، کسب‌و‌کار خود را رونق دهند و تلاش کنند به گسترش فعالیت خود بپردازند، پس از آنکه به میزان کافی رشد کردند، دولت آنها را ملزم به دریافت مجوز می‌کند.
او افزود: به جز نهادهای دولتی، کسب‌و‌کارهایی که سرمایه‌گذارهای سنتی دارند نیز علاقه شدیدی به دریافت مجوزهای مختلف دارند. همچنین کسبوکارهای بانکی قسمتی از ارزش کسب‌و‌کار خود را مجوزهایی که دریافت کرده‌اند می‌دانند.
بنابی در ادامه بیان کرد: برخی از کسبوکارهای اینترنتی با اینکه فعالیت گسترده‌ای داشتند تا پیش از نخستین موج فیلترینگ هیچ مجوزی نداشتند. با این همه اگر هم از سوی نهادهای مختلف به دلیل نداشتن مجوز، مشکلی برای استارت‌آپ‌ها ایجاد شود، اگر استارت‌آپ‌ها به‌اندازه کافی رشد یافته باشند، مدیران دولتی خود پیگیر رفع مشکلات‌شان می‌شوند.
اما مقامات دولتی نمی‌توانند برای کسب‌و‌کار کوچک زیرپله‌ای تلاشی کنند. بنابراین بهتر آن است که کسبوکارهای اینترنتی فعالیت خود را گسترش دهند و سپس دغدغه دریافت مجوزها را داشته باشند.
حمایت از استارت‌آپ‌ها با طرح نوآفرین
یکی از طرح‌هایی که قرار بود از استارت‌آپ‌ها حمایت کند و با جنجال بسیاری در رسانه‌ها مطرح شد طرح نوآفرین بود. این طرح با وجود تمامی نقدهایی که درباره آن وجود داشت از دیدگاه برخی از دارندگان کسبوکارهای مجازی اقدام خوبی است. تنها یک مشکل وجود دارد؛ این طرح اجرا نشده است.
در واقع طرح نوآفرین نیز ممکن است به سرنوشت دیگر طرح‌های حمایت از استارت‌آپ‌ها دچار شود و نهادهای دولتی مانند بیمه، مالیات و دیگر نهادها اجازه اجرا به آن ندهند، البته اگر وزارت فناوری اطلاعات تصمیم بگیرد آن را از روی کاغذ به مرحله اجرا درآورد.
امیر ناظمی، رییس سازمان فناوری اطلاعات در این باره نوشته است: فرض کنید یک استارت‌آپ سه نفر هم‌موسس دارد. بعد از چند ماه یک نفر دیگر به این گروه اضافه می‌شود و افراد هم‌موسس برای او اهدافی تعیین می‌کنند که اگر به آن اهداف رسید، بتواند بخشی از سهام‌شان را دریافت کند.
به این ترتیب لازم است تا فرد به گروه افزوده شود، اما رابطه از جنس استخدام هم نیست. در گذشته بیمه می‌توانست این رفتار را جریمه کند، چون از نظر مقررات چنین نوعی از همکاری قابل قبول نبود.
صنایع دستی
در همان ماده قید شده است که اگر فردی پلتفرمی ایجاد کند مثلا صنایع دستی سفارش بگیرد و تعدادی از خانم‌ها یا آقایان در منزل این صنایع دستی را آماده کنند و در پلتفرم به فروش برسانند، نیازی به بیمه کردن آنها نیست. به عبارت دیگر رابطه پلتفرم با این افراد از جنس استخدامی نیست.
در همین رابطه ماده ۶ به نحوه بیمه کارورز پرداخته و در آن عنوان شده که کارورز تا مدت دو سال می‌تواند در یک استارت‌آپ مشغول به همکاری باشد منتها این همکاری شرایط ساده‌تری دارد. طبق گفته ناظمی بخشی از حق بیمه آن فرد که باید توسط شرکت پرداخت شود، توسط دولت جبران می‌شود. او افزود: به عبارت دیگر لازم نیست شرکت سهم خودش را در بیمه پرداخت کند، بلکه دولت آن را به بیمه پرداخت می‌کند تا هزینه‌های بیمه کاهش یابد.
بر اساس مطالعات مختلف مشکل اساسی بعد از مالیات و بیمه، فضای فیزیکی است. در ماده ۱۰ فضاهای کاری اشتراکی(Coworking Space) و شتاب‌دهنده‌ها(Accelerators) مانند فضای کار خصوصی به رسمیت شناخته شده‌اند. به این ترتیب فضاهای کار اشتراکی می‌توانند چندین کد کارگاهی بیمه دریافت کنند.
تامین سرمایه
مورد دیگری که استارت‌آپ‌ها با آن دست به گریبان هستند و در طرح نوآفرین راه‌حلی برای آن ارائه شده، تامین سرمایه است. در اغلب موارد سازمان‌های دولتی تنها می‌توانستند از طریق تسهیلات به شرکت‌ها کمک کنند، در حالی که این روش اشتباه بوده و بهترین روش تامین مالی برای شرکت‌های استارت‌آپی سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) است.
ناظمی معتقد است اجازه سرمایه‌گذاری جسورانه هم برای دولت روشی اشتباه است، چرا که می‌تواند محل فساد و سوءاستفاده باشد و منابع را بدون حساب به سمت گروه‌های منفعتی و دوستان مدیران دولتی سرازیر کند. به همین دلیل وزارت ارتباطات هم مانند سایر کشورها از مدل معروف «صندوق صندوق‌ها»(Fund of Funds) استفاده کرده است.
او گفت: در این مدل دولت می‌تواند به صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر به شرط آنکه آنها سرمایه‌گذاری کنند، و نه وام بدهند، می‌تواند وام بدهد. به عبارتی دولت به صندوق خطرپذیر وام می‌دهد ولی آن صندوق حق ندارد به استارت‌آپ‌ها وام بدهد، بلکه باید سرمایه‌گذاری کند. در ماده ۴ این آیین‌نامه این مجوز به وزارت ارتباطات و صندوق نوآوری و شکوفایی داده شده که به صورت مشترک چنین کاری را انجام دهند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهدانش و فناوریلینک کوتاه :
