آمار تولید صنعتی در آذرماه/تداوم سیر نزولی تولید

به گزارش جهان صنعت نیوز:  در این رابطه، منفی شدن رشد شاخص تولید صنعت محصولات شیمیایی به دلیل آغاز فصل سرما و کاهش گاز تحویلی به پتروشیمی‌ها بعد از چند ماه رشد تولید مثبت را می‌توان مهم‌ترین عامل منفی باقی ماندن رشد شاخص تولید صنعتی در آذر دانست. علاوه بر این در آذر مشابه شش ماه اخیر رشد تولید در شرکت‌های صادراتی منفی بوده در حالی که شرکت‌هایی که وابستگی به فروش صادراتی نداشته‌اند رشد مثبت در تولید را تجربه کرده‌اند.

از سوی دیگر، افزایش موجودی انبار صنایع در سه ماه اخیر و احتمال ادامه‌دار بودن قطعی گاز صنایع در ماه‌های آتی مهم‌ترین عواملی هستند که احتمال ادامه‌دار بودن رشد منفی شاخص تولید صنعتی در ماه‌های آتی را تقویت می‌کنند. همچنین رشد منفی شاخص تولید صنعت دارویی در ماه‌های اخیر که با کاهش موجودی انبار در این صنعت همراه بوده، می‌تواند نشان‌دهنده این مساله باشد که کاهش تولید در این صنعت به دلیل محدودیتی از طرف عرضه مانند کمبود مواد اولیه وارداتی بوده است. این در حالی است که بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، رشد شاخص تولید صنعتی کشور در تابستان ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل ۱/۲ درصد بوده که انطباق کاملی با رشد شاخص شرکت‌های بورسی در انتهای تابستان داشته است. در واقع در گزارش‌های قبلی رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در شهریورماه ۴/۲ درصد ارائه شده بود.

شاخص تولید صنعتی ماهانه

طبق گزارشی که پژوهشکده پولی و بانکی از ۲۸۰ شرکت صنعتی پذیرفته‌شده در بورس که بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند منتشر کرده است، رشد تولید که از فصل چهارم سال ۱۳۹۸ آغاز شده و تا خرداد امسال ادامه داشت در تابستان متوقف شد، به طوری که رشد شاخص تولید در تیر و مرداد به ترتیب به ۱/۳ و صفر درصد رسید. با وجود اینکه رشد شاخص در شهریورماه اندکی بهبود پیدا کرد و به ۴/۲ درصد رسید، اما در مهر ماه مجددا روند رشد شاخص تولید صنعتی نزولی شده و رشد شاخص در ماه‌های پاییز نسبت به سال گذشته به ترتیب به منفی یک منفی ۷/۰ و منفی ۲/۰ درصد رسیده است.

در همین راستا، اگرچه رشد منفی تولید در صنعت فلزات اساسی در آذر نیز ادامه داشته است، اما این رشد منفی کم‌رنگ‌تر شده و از منفی ۵/۶ درصد در آبان ماه به منفی ۹/۲ درصد در آذر ماه نسبت به سال قبل رسیده است. همچنین قطعی مقطعی گاز صنایع فولادی می‌تواند مهم‌ترین دلیل ادامه‌دار بودن رشد منفی در این صنعت باشد.

از سوی دیگر شاخص تولید صنعت خودروسازی و ساخت قطعات در آذر ماه نیز مانند ماه‌های گذشته رشد مثبتی ثبت کرده است، به طوری که رشد حدود ۱۰ درصدی شاخص تولید این صنعت مهم‌ترین عاملی است که جلوی کاهش قابل توجه رشد شاخص تولید صنعتی را گرفته است. این در حالی است که برخلاف سه ماهه شهریور تا آبان در آذر ماه رشد شاخص تولید صنایع شیمیایی نسبت به سال گذشته منفی شده است. رشد منفی شاخص تولید در این صنعت به دلیل شروع فصل سرما و کاهش گاز خوراک تحویلی به پتروشیمی‌ها بوده است. علاوه بر این رشد تولید صنایع دارویی و کانی‌های غیرفلزی در آذر ماه، مشابه شش ماه اخیر نسبت به سال گذشته منفی بوده است.

تحلیل موجودی انبار

شاخص موجودی انبار از خرداد تا آذر ۱۴۰۰ (به جز در شهریور) افزایش در موجودی انبار صنایع را نشان می‌دهد. به طور خاص از مهرماه این افزایش، روند فزاینده گرفته است و در آذر ماه شاخص موجودی انبار بیشترین افزایش در موجودی انبار صنایع را در یک‌سال اخیر نشان می‌دهد. این افزایش در موجودی انبار می‌تواند نشان‌دهنده تضعیف تولید صنعتی در ماه‌های آتی باشد. در این میان صنعت محصولات شیمیایی در سه ماه اخیر افزایش قابل توجه در موجودی انبار داشته است. با توجه به رشد تولید نزدیک به صفر و حتی منفی در ماه‌های اخیر دراین صنعت، می‌توان گفت که فروش شرکت‌های این صنعت در ماه اخیر نسبت به مدت مشابه کاهش داشته است.

همچنین یکی از صنایعی که در دوره‌های اخیر بیشترین تغییر را در موجودی انبار دارد صنعت خودروسازی است. این صنعت از مرداد تا اسفند ۱۳۹۹، به طور متوسط در هر ماه ۸/۱۲ درصد به موجودی انبار خود اضافه کرد، اما از اردیبهشت ماه سال‌جاری به بعد در بیشتر ماه‌ها (به جز خرداد ماه) موجودی انبار این صنعت کاهش داشته است. در آبان ماه نیز معادل چهار درصد از موجودی انبار این صنعت کم شده است، با این حال میزان تولید و فروش این صنعت در آذر ماه به تعادل رسیده و تغییر قابل ملاحظه‌ای در موجودی انبار در این صنعت اتفاق نیفتاده است. از سوی دیگر رشد منفی ادامه‌دار شاخص تولید صنعت دارویی در ماه‌های اخیر که با کاهش موجودی انبار در این صنعت همراه بوده است، می‌تواند نشان‌دهنده این مساله باشد که کاهش تولید در این صنعت به دلیل محدودیتی از طرف عرضه (مانند کمبود مواد اولیه وارداتی) بوده است.

محدودیت مالی و رشد صنعت

در اقتصاد ایران محدودیت نقدینگی در صنایع همواره از اصلی‌ترین مشکل‌های تولید برشمرده می‌شود. البته محدودیت مالی برای همه شرکت‌ها به یک اندازه نبوده و در برخی شرکت‌ها شدیدتر و در برخی شرکت‌ها محدودیت مالی کم‌رنگ‌تر است.

در دو سال اخیر تقریبا در تمام دوره‌ها (به جز فروردین ۱۳۹۹ که شوک کرونا تغییرات تولید را توضیح می‌دهد) رشد شرکت‌هایی که محدودیت مالی شدیدتری داشتند کمتر از رشد سایر شرکت‌ها بوده است. در برخی برهه‌های زمانی مانند خرداد تا آذر ۱۳۹۸ این محدودیت اثر شدیدتری بر رشد تولید داشته است. از آبان تا دی‌ماه ۱۳۹۹ نیز مجددا این اختلاف قابل توجه شده است. البته این اختلاف در ماه‌های بهمن و اسفند به حداقل رسیده است. در همین رابطه از خرداد تا آذر امسال نیز محدودیت مالی عامل تفاوت معنی‌دار در رشد تولید بین شرکت‌ها نبوده و تغییرات رشد تولید شرکت‌ها در هر دو گروه (دارای محدودیت مالی شدید و کم) بسیار نزدیک به هم و در یک راستا بوده است.

صادرات و رشد صنعت

بررسی‌ها نشان می‌دهد، از ابتدای سال ۱۳۹۸ که روند رو به افزایشی رشد تولید صنعتی شروع شد تا مهرماه سال گذشته، همواره رشد شرکت‌های صادراتی از شرکت‌های غیرصادراتی بیشتر بوده است و در واقع به نوعی محرک افزایش رشد در این بازه زمانی را می‌توان صادرات و شرکت‌های صادرات‌محور دانست. این در حالی است که از آبان ماه سال گذشته برخلاف دوره قبلی رشد تولید صنایع صادرات‌محور از رشد تولید سایر صنایع پایین‌تر بوده است، به طوری که این اختلاف در ماه‌های اخیر به مرور افزایش پیدا کرد، به گونه‌ای که رشد گروه شرکت‌های صادرات‌محور در مهر تا آذر ماه به طور متوسط حدود هشت واحد درصد کمتر از رشد گروه دیگر بوده است.

واردات و رشد صنعت

از آنجا که درجه وابستگی به واردات در بین صنایع و حتی شرکت‌های مختلف متفاوت است، بدیهی است که مشکلی مانند تحریم که واردات را مختل می‌کند روی صنایع وابسته‌تر اثر بیشتری دارد. برای اینکه اثر واردات بر رشد تولید صنایع مشخص شود شرکت‌ها بر اساس درجه وابستگی به واردات به دو گروه واردات‌محور شدید و واردات‌محور کم تقسیم شده‌اند. در همین راستا، بررسی‌ها نشان می‌دهد در تمام ماه‌های سال ۱۳۹۹ رشد تولید شرکت‌های واردات‌محور از رشد تولید شرکت‌هایی که وابستگی کمتری به واردات دارند (یا وابستگی ندارند) بیشتر بوده است. همچنین در بیشتر ماه‌های سال‌جاری از جمله آذر ماه رشد تولید شرکت‌های واردات‌محور از سایر شرکت‌ها بالاتر بوده است. این در حالی است که در مهر و آبان در حالی رشد شرکت‌های با درجه واردات‌محوری بالا مثبت شده، رشد سایر شرکت‌ها منفی بوده است.

کالاهای واسطه، مصرفی و سرمایه‌گذاری از اردیبهشت ۱۳۹۹ به بعد رشد تولید کالاهای مصرفی به دلیل محدودیت‌های وارداتی بر این محصولات (ناشی از تحریم‌ها و محدودیت ثبت‌سفارش) و همچنین رشد نرخ ارز که منجر به ارزان‌تر شدن کالاهای داخلی نسبت به کالاهای وارداتی شده است ، بیشتر از رشد کالاهای واسطه‌ای بوده است. در این رابطه نکات قابل توجه که از مقایسه رشد شاخص تولید سه گروه مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای به دست می‌آید عبارتند از:

الف- اگرچه رشد تولید کالاهای مصرفی در یک سال اخیر مثبت بوده است، اما روند رشد این کالاها در شش ماهه اخیر نزولی بوده، به گونه‌ای که رشد حدود ۱۳ درصدی تولید کالاهای مصرفی در خرداد ماه نسبت به سال گذشته به رشد ۳/۳ درصدی در آذر ماه رسیده است.

ب- رشد تولید کالاهای واسطه‌ای در سه ماه اخیر بین منفی ۳ و منفی ۵/۱ درصد بوده است. همچنین رشد تولید کالاهای واسطه‌ای در آذرماه منفی ۷/۱ درصد بوده است.

ج- رشد کالاهای سرمایه‌ای در ماه‌های اخیر نوسانات قابل‌توجهی داشته است. در آذرماه با توجه به مثبت بودن رشد تولید در صنعت ماشین‌آلات و تجهیزات، رشد تولید کالاهای سرمایه‌ای نیز مثبت و قابل توجه بوده است.

سودآوری در صنایع

بر اساس آمار ۴۶۷ شرکت بورسی که اطلاعات مربوط به سود و زیان آنها در بازه شش‌ماهه ابتدای ۱۴۰۰ در دسترس بوده، ۶۰ شرکت زیان‌ده بوده‌اند. این در حالی است که در شش ماهه سال گذشته از بین همین شرکت‌ها ۵۳ شرکت زیان‌ده بوده‌اند که نشان می‌دهد در کل شرکت‌های زیان‌ده در صنایع بیشتر شده‌اند. افزایش تعداد شرکت‌های زیان‌ده نسبت به مدت مشابه سال گذشته در سال‌های اخیر سابقه نداشته و معمولا از تعداد آنها کاسته می‌شد.

همچنین سود اسمی این شرکت‌ها در شش‌ماهه ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل حدود رشد ۱۱۸درصدی داشته است. این در حالی است که رشد سود اسمی در سه ماهه ۱۴۰۰ بیش از ۱۸۵ درصد و در سال ۱۳۹۹ بیش از ۱۳۳ درصد بوده است. به عبارت دیگر اگرچه رشد سود اسمی در بین شرکت‌ها در شش ماهه ۱۴۰۰ نیز ادامه داشته و این رشد بسیار بالاتر از تورم بوده است، اما این رشد در مقایسه با رشد سودآوری در فصول قبلی کمتر و روند نزولی را نشان می‌دهد.

علاوه بر این در بین صنایع مهم مانند سنوات اخیر شرکت‌های خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را از نظر سودآوری دارند، به صورتی که تنها صنایعی هستند که جمع سود خالص شرکت‌های آن منفی می‌شود. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که صنایع صادرات‌محور مانند صنایع محصولات شیمیایی و صنایع فلزات اساسی به دلیل رشد نرخ ارز در چند فصل اخیر بیشترین رشد سود اسمی را داشتند. این در حالی است که تولیدکننده‌های محصولات ضروری و مصرفی مانند صنایع دارویی و غذایی رشد سود اسمی کمتر از رشد تورم داشته‌اند، به گونه‌ای که رشد سودآوری صنعت محصولات غذایی در سه ماهه و شش ماهه ۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیبی منفی ۱۶ درصد و صفر درصد بوده است و این نرخ رشد برای صنعت دارویی نیز به ترتیب ۲۲ و ۲۳ درصد بوده است. به همین دلیل کاهش ارزش حقیقی سود این صنایع و افزایش تعداد شرکت‌های زیان‌ده می‌تواند ریشه در قیمت‌گذاری دستوری این صنایع داشته باشد که حاشیه سود برای آنها را تحت تاثیر منفی قرار داده است.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانصنعت و معدن