بهزاد طهماسبی * توسعه به معنای واقعی كلمه دربرگیرنده جمیع جهات در شاخصه‌های مختلف است. الزاما جهش و رشد شتابان در یك یا چند بخش، نمی‌تواند تعریف كامل و جامعی از مفهوم توسعه باشد .
درست در همین نقطه است كه تعریف توسعه نامتوازن و یكجانبه در برابر توسعه ملی و فراگیر قرار می‌گیرد كه تداعی‌کننده شكل ناقص و ناموزون در فرآیند رشد طبیعی و یكنواخت اجزای بدن است. درست مانند فردی با بالاتنه قوی و عضلانی كه از پاهایی بسیار ضعیف و نحیفی برخوردار است. در كشور ما روند توسعه نیز با همه دستاوردهای ارزشمند داخلی، با یك ناهم‌ترازی در كلیت توسعه همه‌جانبه مواجه شده است. یكی از عقب‌ماندگی‌های جدی كه در سال‌های اخیر گریبانگیر مردم و دولت‌ها شده موضوع تامین آب و مقابله با بحران‌های ناشی از آن است .در بخش مهم كشاورزی، فقدان سازوكاری علمی و فراگیر در حوزه‌های مرتبط به‌ویژه در روش‌های آبیاری تحول و روزآمدی محسوسی به چشم نمی‌خورد. با وجود تغییرات جدی و محسوس دما و گرمایش زمین در چند دهه اخیر كه یك چالش جهانی محسوب می‌شود و شكل‌گیری تنش‌های آبی در غرب آسیا و خاورمیانه، متاسفانه سیاست‌های اعمالی در كشور ما برای مقابله با خشكسالی‌های اخیر از نقشه راه درستی برخوردار نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد كماكان بیش از ٨٠ درصد آب موجود در بخش كشاورزی مصرف می‌شود و الگوهای سنتی در آبیاری محصولات همچنان پابرجاست. به عبارتی در بخش كشاورزی كه رابطه توامانی با آب مصرفی دارد، از توسعه و فناوری‌های نوین جامانده‌ایم .
همچنان در باغات و مزارع كشاورزان از روش سنتی و پرمصرف آبیاری غرقابی استفاده می‌شود و سیستم‌های مدرن و بهینه در روش‌های آبیاری مغفول مانده است. در یك مقایسه ساده در پاسخ به نگرانی بحران کم‌آبی كه در برخی از استان‌ها نمود بیشتری یافته است، استفاده از روش آبیاری قطره‌ای نسبت به روش غرقابی باعث كاهش ٢ برابری مصرف و اتلاف آب می‌شود. صاحب‌نظران در حوزه كشاورزی بر این باورند كه استفاده از روش آبیاری غرقابی در باغات و مزارع متناسب با شرایط آبی كشور نیست و میزان هدررفت آب در این روش ٩٠ درصد برآورد می‌شود كه به هیچ‌وجه با ارزش‌افزوده محصولات تولیدی برابری نمی‌كند. وزارت جهاد كشاورزی به عنوان اصلی‌ترین دستگاه متولی در فرآیند كاشت، داشت و برداشت باید نسبت به تجویز روش‌های نوین و روزآمد در كنار ارائه مشوق‌ها و ترغیب كشاورزان، به تنش‌های آبی ناشی از خشكسالی‌های اخیر پایان دهد. به‌طور مثال در موضوع نوع كشت و هزینه‌های آبی، نظارت و دستورالعمل مشخص و معینی وجود ندارد.در حالی كه بسیاری از رودخانه‌های فصلی و دائمی كشور روزبه‌روز تحلیل می‌روند، كشت محصولاتی مانند برنج در نواحی گرم و خشك و كم باران چه توجیهی دارد؟
در سایر بخش‌های موازی با كشاورزی هم شاهد عدم توازن در موضوع مصرف آب هستیم. استقرار صنایع آب‌بر و افزایش حاشیه‌نشینی در مجاورت مراكز صنعتی و كارخانجات بزرگ در استان‌های مركزی و جنوبی كشور كه در معرض مستقیم تنش آبی هستند، بار مضاعفی بر دوش كشور است كه در سال‌های آتی منجر به افزایش تنش‌ها و بحران‌های جمعیتی خواهد شد.
در دهه‌های اخیر تجویز نسخه‌های مسكن و آرام‌بخش، در موضوع آب هر چند در كوتاه‌مدت نتایجی در برداشته اما بطور قطع برای برون‌رفت از بحران كم‌آبی در سال‌های پیش رو باید با ایجاد تغییرات اساسی و اتخاذ روش‌های نوین، نسبت به حذف الگوهای قدیمی مصرف و انتقال آب آستین‌ها را بالا زد. تداوم فعالیت كشاورزان و توزیع و مصرف عادلانه آب، نیازمند مشاركت تمام‌قد همه دستگاه‌های اجرایی و قانونی در كشور و اقدامات زیربنایی، سرمایه‌گذاری و كارشناسی دقیق در حوزه ذی‌قیمت منابع آبی كشور و نحوه استفاده آن است .
روزنامه‌نگار آزاد
