به گزارش جهان صنعت نیوز:  در این راستا، برای تبیین بیشتر نقش سیاستگذاران در عملیاتی کردن بهتر کریدورهای بین‌المللی می‌توان به تدوین برنامه راهبردی توسعه مسیرهای ترانزیتی مبتنی بر نقاط قوت و ضعف، افزایش تعاملات میان نهادهای درگیر در توسعه ترانزیت، همکاری و تعامل با کشورهای ذی‌نفع در یک کریدور، بررسی رقابت‌پذیری مسیرهای ترانزیتی ایران در راه‌گذرهای بین‌المللی، رقابتی کردن کریدور دریایی چابهار، به کارگیری شیوه‌های بازاریابی نوین در راستای معرفی مزیت‌های ترانزیتی کالا و ایجاد شرکت‌های معتبر چندمنظوره در سطح بین‌المللی اشاره کرد.

اهمیت ترانزیت كالا در ایران

حمل‌و‌نقل ترانزیت را می‌توان به عنوان یكی از مهم‌ترین اركان زیرساخت‌های تجاری برای توسعه صادرات، كسب درآمدهای ارزی، ایجاد ارزش افزوده، ایجاد فرصت‌های شغلی، رشد و توسعه اقتصادی، افزایش امنیت ملی، تقویت مناسبات بازرگانی، امنیتی و همگرایی اقتصادی و سیاسی با كشورهای منطقه به‌شمار آورد. كشورها می‌كوشند كه در مبادلات منطقه‌ای با ایجاد شرایط مطلوب، زمینه ترانزیت كالا از قلمرو خودشان را ایجاد كنند. این فضا، هم به كسب درآمد برای كشور مورد نظر و هم به افزایش جایگاه سیاسی و ژئوپلیتیكی كشور در محیط بین‌الملل منجر می‌شود. همچنین، باعث افزایش وابستگی كشورهای مقصد به كشور مسیر ترانزیت می‌شود. بنابراین، مزایای ترانزیت چندوجهی است. اگر كشوری دارای موقعیت جغرافیایی مناسب برای ترانزیت باشد و بخواهد از این توان برای ارتقای جایگاه خود در محیط بین‌الملل بهره گیرد، لازم است در كنار زیرساخت‌های فیزیكی مناسب، فضای قانونی، حقوقی و حتی سیاسی خود را آماده كند. اصولا هر كشوری با توجه به شرایط و مقتضیات خود نسبت به كسب درآمد روش‌هایی را در پیش می‌گیرد. برای كشورمان كه دولت‌ها وابستگی بالایی به منابع نفتی دارند، دستیابی به منابع درآمدی دیگر كه جایگزین درآمد حاصل از فروش نفت باشد، بسیار حائز اهمیت است. یكی از این منابع درآمدی جایگزین، ترانزیت كالاست كه به طور مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد ایران اثرگذار است. اهمیت ترانزیت در ابعاد مختلف اقتصادی، امنیتی و سیاسی قابل تجزیه و تحلیل است كه در ادامه به آنها اشاره می‌شود.

اهمیت ترانزیت از بعد اقتصادی

بدیهی است كه درآمدهای ناشی از عوارض ترانزیتی كشورهای واسط، كاملا به موقعیت جغرافیایی آنها بستگی دارد كه افزون بر افزایش تولید ناخالص ملی، بر اقتصاد منطقه‌ای نیز تاثیرگذار است. در ادامه، به مهم‌ترین آثار صنعت ترانزیت در اقتصاد كشور اشاره می‌شود.

1- ترانزیت یكی از منابع ارزآوری برای كشور است كه با توجه به ظرفیت‌های موجود، جایگاه استراتژیك و موقعیت ایران، منافع حاصل از ترانزیت خارجی باید سهم عمده‌ای در اقتصاد كشور داشته باشد. ازجمله كانال‌های كسب درآمد ارزی از ترانزیت خارجی می‌توان به كسب درآمد ارزی از طریق رفت‌وآمد وسایل نقلیه و حمل بار و مسافر توسط سازمان‌ها و موسسات ذی‌نفع مانند سازمان بنادر و دریانوردی، راه‌آهن جمهوری اسلامی، سازمان هواپیمایی و ناوگان جاده‌ای كشور، كسب درآمد ارزی ناشی از صدور ویزا برای رانندگان و مسافران ترانزیتی، كسب درآمد ریالی و ارزی ناشی از خدمات بیمه‌ای، بانكی، تخلیه، بارگیری و انبارداری و كسب درآمد ارزی بالا ناشی از انتقال مواد سوختی از طریق سوآپ توسط شركت ملی نفت ایران اشاره كرد. بنابراین، ترانزیت یكی از منابع مهم ارزآوری برای كشور شمرده می‌شود.

2- ترانزیت افزون بر ایجاد درآمد ارزی، از بعد اشتغالزایی و تقویت بازار كار برای اقتصاد كشور اهمیت دارد. بررسی‌های كارشناسی انجام‌شده در خصوص صنعت ترانزیت نشان می‌دهد كه این صنعت امكان ایجاد فرصت‌های شغلی با هزینه كم را دارد؛ به طوری كه برآوردهای انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهد كه عبور هر یك میلیون تن كالا از كشور برای حدود 20 هزارنفر فرصت شغلی مناسب ایجاد می‌كند.

3- به موازات گسترش خطوط ریلی، بسیاری از مراكز اشتغالزایی كوچك و متوسط و نیز صنایع بزرگ و مادر و در مرحله بعد، دیگر صنایع جنبی آنها امكان شكل‌گیری و استقرار در حاشیه این خطوط را پیدا می‌كنند كه از این میان می‌توان به مشاغل مربوط به بخش تعمیر و نگهداری خطوط، تجهیزات و ماشین‌آلات شبكه ریلی اشاره كرد.

4- از دیگر مواردی كه می‌توان به عنوان اهمیت ترانزیت از بعد اقتصادی اشاره كرد، افزایش سهم كشور در تجارت بین‌الملل است. بر اساس آخرین آمار و اطلاعات سازمان تجارت جهانی، سهم ایران از كل تجارت جهان در سال 2019، 1/0 بوده است. استفاده از فرصت‌های بالقوه ایران در حوزه ترانزیت در افزایش این سهم اثرگذار است.

5- واقع شدن ایران در مركزیت جغرافیایی كشورهای عضو سازمان همكاری اكو، فرصت‌ها و مزایای فراوانی برای ایران فراهم آورده است كه بهره‌برداری درست و به موقع از این فرصت‌ها با برقراری ارتباط حمل‌و‌نقلی موثر، كارآمد و امن با كشورهای هدف نقش برجسته‌ای در تسهیل تجارت میان آسیا و اروپا و كشورهای منطقه و درنتیجه، توسعه ترانزیت ایفا می‌كند.

اهمیت ترانزیت از بعد سیاسی-امنیتی

ترانزیت كالا افزون بر دستاوردهای اقتصادی، امنیت كشورهای منطقه را نیز به هم گره زده است و منجر به افزایش ضریب امنیتی كشور می‌شود. زمانی كه كشوری در ترانزیت كالا به كشورهای دیگر نقش داشته و تامین‌كننده منافع دیگر كشورها و در راستای همكاری‌های مشترك اقتصادی و سیاسی آنها باشد، خودبه‌خود به عاملی مهم برای امنیت ملی-‌منطقه‌ای و حتی جهانی تبدیل می‌شود. تحقق این موضوع نشان‌دهنده اعتبار سیاسی كشور در جامعه بین‌المللی است. با توجه به ماهیت و اهمیت ترانزیت كالا، در برخی از موارد می‌توان از آن حتی به عنوان اهرم سیاسی نیز استفاده كرد. به طوركلی، عبور كالاهای ترانزیتی از هر كشور نه تنها از لحاظ اقتصادی حائز اهمیت است، بلكه نشان از اعتبار سیاسی آن كشور در جوامع بین‌المللی و تجاری جهان نیز دارد.

عملكرد ترانزیت كالا در ایران

موقعیت مناسب ژئوپلیتیكی كشورمان سبب شده است تا بسیاری از كشورهای همسایه برای ایجاد ارتباط بین آسیای میانه با كشورهای حاشیه خلیج فارس و همچنین، برقراری روابط تجاری بین كشورهای شرق آسیا با كشورهای اروپایی، از خاك ایران استفاده كنند. بنابراین، ایران نقش مهمی در تسهیل تجارت میان آسیا و اروپا و كشورهای منطقه و توسعه ترانزیت ایفا می‌كند. در جدول شماره 1، هزینه و زمان حمل‌و‌نقل از طریق خاك ایران و برخی از كشورهای منطقه نشان داده شده است.

جدول 1- مقایسه هزینه حمل‌ونقل از ایران و برخی كشورهای منطقه (2020)

همان‌طور كه در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود، بر اساس آمار و اطلاعات گزارش كسب‌و‌كار جهانی (2020) هزینه تجارت (صادرات و واردات) ایران در مقایسه با بیشتر كشورهای منطقه به استثنای تركیه، ارمنستان و آذربایجان كمتر است. منظور از هزینه تجارت در اینجا روند صدور یا ورود كالا شامل هزینه‌های مربوط به اسناد مختلف، هزینه‌های مدیریت و هزینه‌های مربوط به حمل و جابه‌جایی كالا در ترمینال‌های كانتینری است. ایران با 15 كشور همسایه است كه پس از روسیه و چین، بیشترین همسـایه را دارد، اما منافعی كه از ترانزیت باید نصیب كشورمان شود، بسیار اندك است. با وجود 20 هزار كیلومتر راه ترانزیتی و توانایی ترانزیت 15 تا 20 میلیون تن كالا در سال، تاكنون از این ظرفیت تنها 10 میلیون تن مورد استفاده قرار گرفته است. در ایران، ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی كانتینری در درون كشور در انحصار جاده و راه‌آهن درصد خیلی پایینی از این نوع حمل‌ونقل را به خود اختصاص داده است.

معرفی كریدورهای بین‌المللی و منطقه‌ای

كریدور اصولا به راهرو یا دالانی گفته می‌شود كه برای حمل‌ونقل كالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در هر كریدوری از شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل (جاده‌ای، ریلی و دریایی) استفاده می‌شود. كریدورها از لحاظ اهمیت جهانی به 5 دسته كریدورهای كشوری، كریدورهای منطقه‌ای، كریدورهای قاره‌ای، كریدورهای بین‌قاره‌ای و كریدورهای جهانی تقسیم‌بندی می‌شوند. قاعدتا هر كشور ترجیح می‌دهد در چرخه اقتصاد بین‌الملل، تمام توانش را به كار گیرد تا به صورت مطلوب زمینه استفاده دیگر كشورها از سرزمین خود را برای برطرف كردن نیازهای اقتصادی-اجتماعی در راستای منافع ملی فراهم كند. در سال 1953 بیشتر كشورهای جهان در فنلاند گرد هم آمدند و از بین راه‌های مختلف در دنیا كه می‌توانست برای عبور و مرور كالاها و ترانزیت مورد استفاده قرار گیرد، 50 مسیر را شناسایی كردند. ایران به عنوان چهارراه تجارت جهانی از سمت جنوب به آب‌های خلیج فارس و دریای عمان و به تبع آن، كشورهای آسیای جنوب شرقی، چین و ژاپن دسترسی دارد. از سمت غرب و شمال نیز به روسیه، كشورهای قفقاز و حاشیه دریای خزر و كشورهای اروپایی دسترسی دارد. ایران، در واقع استراتژیك‌ترین نقطه دنیا را در اختیار دارد و عملا كوتاه‌ترین مسیر اتصال آسیای میانه و كشورهای CIS به آب‌های آزاد را از آنِ خود كرده است. در جنوب ایران خلیج فارس قرار دارد كه كشورهای عمده تولیدكننده نفت جهان را در خود جای داده است. این منطقه گلوگاه انرژی جهان شمرده می‌شود. در شمال ایران نیز دریای خزر، بهترین مسیر ارتباطی دریایی میان كشورهای ایران، روسیه، قزاقستان، تركمنستان و آذربایجان قرار دارد كه نقش مهمی در توسعه ترانزیت و تجارت میان این كشورها ایفا می‌كند. با توجه به موقعیت ژئوپلیتیك ایران، كشورمان در مسیر كریدورهای مهم تجاری بین‌المللی و منطقه‌ای واقع شده است كه در ادامه به آنها اشاره می‌شود.

معرفی كریدورهای بین‌المللی عبوری از ایران

از 30 كشور محصور در خشكی جهان، 12 كشور در همسایگی ایران قرار گرفته‌اند كه برای رفع نیازمندی‌های خود، به عبور از خاك ایران نیاز دارند. ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی خود درمسیر چندین كریدور بین‌المللی و منطقه‌ای قرار گرفته است كه در ادامه برخی از مهم‌ترین این كریدورها معرفی می‌شوند.

كریدور شمال-‌جنوب

اهداف اساسی از ایجاد كریدور بین‌المللی شمال-جنوب توسعه مناسبات حمل‌ونقلی برای ساماندهی حمل‌ونقل كالا و  مسافر، افزایش دسترسی طرف‌های متعهد این موافقتنامه به بازارهای جهانی، تامین امنیت سفر، ایمنی محصولات و حفظ محیط‌زیست بر اساس استانداردهای بین‌المللی، هماهنگ‌سازی سیاست‌های حمل‌ونقل و ایجاد قوانین و مقررات مورد نیاز حمل‌ونقل برای اجرای موافقتنامه، تامین شرایط برابر برای عرضه‌كنندگان انواع خدمات حمل‌ونقل كالا و مسافر در كشورهای متعهد است. بزرگ‌ترین ویژگی كریدور بین‌المللی شمال-جنوب، كوتاه كردن زمان حمل‌ونقل است. بر اساس آمار و اطلاعات در دسترس، كریدور بین‌المللی شمال-جنوب در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا 40 درصد كوتاه‌تر و از نظر هزینه تا 30 درصد ارزان‌تر است. اگر مسیرهای ریلی و جاده‌ای ناتمام این كریدور در ایران تكمیل شود، ایران می‌تواند از عبور و ترانزیت كالا از خطوط ریلی و جاده‌ای درآمدهای بالایی كسب كند. یكی از مزیت‌های اصلی در خصوص كریدور شمال-جنوب این است كه برخلاف دیگر كریدورهای عبوری از ایران مانند كریدور شرق به غرب، رقیب ندارد. برای كریدور شرق به غرب دو رقیب با نام‌های كریدور تراسیكا كه از دریای خزر می‌گذرد و آلتید وجود دارد كه از شمال دریای خزر می‌گذرد. این دو محور رقیب كریدور شرق به غرب در محور سرخس-رازی است، اما كریدور شمال-جنوب رقیبی ندارد.

كریدور شرق-غرب

مسیر كریدور شرق به غرب، چین و آسیای میانه (قزاقستان، تركمنستان، ازبكستان و تاجیكستان) را در شرق به حوزه‌های قفقاز، آسیای غربی و دریای مدیترانه و كشورهای شمال آفریقا و جنوب اروپا متصل می‌كند. این كریدور دارای سه شاخه شمالی، مركزی و جنوبی است كه تنها شاخه جنوبی آن از ایران می‌گذرد. مسیر این كریدور در ایران از مرزهای شمال شرقی شامل دوغارون، سرخس، باجگیران، لطف‌آباد و اینچه‌برون به مرزهای خروجی غربی و شمال غربی شامل جلفا، بازرگان، سرو، رازی، تمرچین، باشماق و خسروی و برعكس است. گسستگی ریلی این كریدور در داخل خاك ایران مربوط به ملایر-كرمانشاه-خسروی است.

كریدور تراسیكا

كریدور تراسیكا یا همان كریدور اروپا- قفقاز- آسیا را اتحادیه اروپا در كنفرانسی در بروكسل ابتدا با 8 كشور (‌5 كشور جمهوری آسیای میانه و 3 جمهوری قفقاز) كه در حال حاضر به 13 كشور رسیده است، در سال 1993 تشكیل شد. در حال حاضر كشورهای جمهوری اسلامی ایران، قزاقستان، قرقیزستان، ازبكستان، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، اوكراین، مولداوی، رومانی، بلغارستان و تركیه اعضای این كریدور هستند. اهداف اصلی این کریدور افزایش همكاری و همگرایی منطقه‌ای با هدف توسعه روابط اقتصادی، بررسی و تدوین استراتژی اساسی برای تنظیم اصول ترانزیت در منطقه و بازارهای اصلی تولید و مصرف كشورهای آسیای مركزی، قفقاز و اروپا، تسهیل و تسریع در حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیت بین كشورهای منطقه و اتحادیه  اروپا، ارتقا و استانداردسازی زیرساخت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی و توجه به حمل‌ونقل تركیبی و  استفاده از معافیت‌های مالیاتی عوارض و كاهش تعرفه‌ها و دیگر وجوه مشابه است.

كریدور ریلی سواحل شرقی دریای خزر

كشورهای ایران، تركمنستان و قزاقستان در سال 1390، توافق سه‌جانبه‌ای با یكدیگر انجام دادند. در سال 1398، ازبكستان نیز با هدف افزایش تجارت متقابل و حمل‌ونقل و ترانزیت كالا به این كشورها پیوست. بر اساس این توافق، ایران به كشورهای حوزه CIS متصل خواهد شد كه قرار است تا سال 1401 به بهره‌برداری برسد. مسیر این كریدور ریلی است. این خط ریلی حدود 925كیلومتری به عنوان كریدور ریلی شمال به جنوب از شهر اوزن در قزاقستان آغاز می‌شود و با گذشتن از شهر بركت در تركمنستان به شهر گرگان در استان گلستان می‌رسد. از این میزان، حدود 85 كیلومتر در خاك ایران، 700 كیلومتر در خاك تركمنستان و 140 كیلومتر نیز در خاك قزاقستان قرار دارد. این خط ریلی در واقع در راستای احیای جاده ابریشم و تكمیل خط آهن مشهد- سرخس- تجن احداث شده است.

هریك از سه كشور دخیل در موافقتنامه احداث راه‌آهن قزاقستان-تركمنستان-ایران به دنبال منافع خود هستند. قزاقستان به عنوان كشوری درحال توسعه، می‌كوشد تا از سویی به واسطه این خط ریلی از میزان وابستگی خود به روسیه بكاهد و از سوی دیگر، جدا از افزایش مسیرهای صادراتی خود، راه بهتر و باصرفه‌تری برای دسترسی به بازارهای جنوب و غرب آسیا داشته باشد. بدون شك، افزایش مبادلات تجاری دوجانبه، سه‌جانبه، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از طریق خط راه‌آهن مذكور به رشد روابط سیاسی كشورهای عضو این توافقنامه و منطقه در قالب سازما‌ن‌های منطقه‌ای مانند سازمان همكاری‌های اقتصادی (‌اكو‌) كمك می‌كند. همچنین، با توجه به حضور پررنگ سیاسی روسیه در قزاقستان و تركمنستان، ساخت این مسیر ریلی تا حد زیادی از وابستگی اقتصادی و سیاسی این كشورها به روسیه می‌كاهد و در مقابل، به پررنگ شدن حضور ایران در منطقه كمك می‌كند.

كریدور KTAI +چین

توافقنامه مربوط به مطالعات امكان‌سنجی پروژه كریدور خط ریلی ایران، افغانستان، تاجیكستان، قرقیزستان و چین در سال 2010 به امضای طرفین قرارداد رسید. این خط نزدیك به 2100 كیلومتر است كه بخش بزرگی از آن، یعنی 1148 كیلومتر آن از افغانستان عبور می‌كند. بر اساس اطلاعات در دسترس، هنوز به مرحله اجرا نرسیده و در مرحله امكان‌سنجی است. در حال حاضر ارتباط راه‌آهن ایران و چین از طریق كشورهای آسیای میانه (عبور از كشورهای قزاقستان، ازبكستان و تركمنستان) برقرار است، اما در صورت توجیه‌پذیر بودن اقتصادی، این كریدور جدید ریلی نه تنها تبادلات اقتصادی ایران را با همه اعضای این توافقنامه افزایش می‌دهد، بلكه نقش پررنگ‌تری نیز در ترانزیت منطقه‌ای دارد.

مهم‌ترین مزیت‌های ترانزیت از ایران

با توجه به موقعیت راهبردی و ترانزیتی كشور، می‌توان فرصت‌ها و مزیت‌های زیادی را برای ترانزیت كشور در نظر گرفت؛ البته بهره‌برداری درست و به موقع از این فرصت‌ها و همچنین، سرمایه‌گذاری‌های لازم و همزمان تبلیغات گسترده، در بهره‌برداری كارآمد و اثربخش از موقعیت جغرافیایی و منحصر‌به‌فرد ترانزیتی كشور موثر است. نحوه بهره‌برداری از این مزایا و فرصت‌ها و برقراری ارتباط حمل‌ونقلی با كشورهای هدف نقش برجسته‌ای در تسهیل تجارت بین آسیا و اروپا و كشورهای منطقه ایفا می‌كند. درمجموع، مزیت‌های ترانزیت از طریق قلمرو جمهوری اسلامی ایران عبارتند از: 1- قرارگرفتن در مسیر كریدورهای ترانزیتی شمال-جنوب و درنتیجه، برقراری ارتباط ترانزیتی كشورهای روسیه، اروپای شرقی، مركزی، شمالی، آسیای میانه و قفقاز از سویی و آسیای جنوبی، جنوب شرقی، اقیانوسیه و كشورهای حاشیه خلیج فارس از سوی دیگر، به عنوان مزیتی برجسته برای ایران قلمداد می‌شود؛ ضمن اینكه كوتاه بودن مسیر كریدور شمال-جنوب از خاك ایران، جذابیت‌های زیادی برای ترانزیت كالا دارد. ٢‌- برقراری ارتباط ترانزیتی افغانستان و آسیای میانه از طریق محور ترانزیتی شرق كشور «چابهار-میلك» ازجمله مهم‌ترین مزایای كریدور شرق شمرده می‌شود. دراین بین، بندر چابهار به عنوان مهم‌ترین بندر در مسیر ترانزیتی محور شرق مطرح است كه در صورت مرتفع شدن موانع می‌تواند به قطب ترانزیت افغانستان تبدیل شود.

٣‌- با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران كه در مركزیت جغرافیایی كشورهای عضو سازمان همكاری‌های اقتصادی اكو قرار گرفته، این فرصت فراهم شده است تا در زمینه ترانزیت كالاهای صادراتی و وارداتی كشورهای عضو این سازمان نقش ایفا كند. ۴‌‌- همجواری و نزدیكی جغرافیایی با منطقه آسیای مركزی از سویی و از سوی دیگر، وجود منابع غنی هیدروكربنی در حوزه خزر، آسیای مركزی و قفقاز و ضرورت انتقال آن به بازارهای مصرف از مسیرهای امن و باصرفه اقتصادی و همچنین، رقابت كشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، فرصتی را برای تسلط بر منابع و راه‌های ترانزیتی به وجود آورده است.

چالش‌ها و مشكلات ترانزیت ایران

درآمدهای حاصل از ترانزیت، اقتصاد بسیاری از كشورها را كه برخی از آنها در همسایگی ما قرار دارند، متحول كرده است، حال آنكه موقعیت استراتژیكی آنها به هیچ عنوان قابل مقایسه با مزیت‌های جغرافیای ایران نیست. در واقع، مشكلاتی مانند عدم سازیروان قوانین و رویه‌های مرتبط با ترانزیت و مهیا نبودن زیرساخت‌های مناسب در كشور، فرصتی طلایی برای رقیب‌های ما ایجاد كرده است تا در این خلأ، صاحبان كالا را برای عبور از مسیرهای ترانزیتی تازه تعریف‌شده متقاعد كنند. بررسی آمار و ارقام ترانزیت حاكی از روند صعودی این رویه در سالیان اخیر است، اما این روند با ظرفیت‌های موجود كشور همخوانی ندارد؛ زیرا با بهره‌گیری مناسب از این ظرفیت‌ها به راحتی می‌توان درآمد حاصل از ترانزیت را جایگزین درآمدهای نفتی كرد. با وجود موقعیت ویژه و خاص ایران برای حمل‌ونقل بین‌المللی، هنوز جایگاه مناسب اقتصادی و استراتژیك ایران در منطقه حاصل نشده است و فاصله نسبتا زیادی تا به دست آوردن جایگاه مناسب در بازار حمل‌ونقل بین‌المللی وجود دارد. بر اساس آمار و اطلاعات در دسترس، ایران موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برای عبور محموله‌های تجاری دارد و در حال حاضر سالانه دست‌كم 200 میلیون تن كالا به موازات كریدور‌گذاری از ایران جابه‌جا می‌شود، اما سهم كشور در سال‌های اخیر فراتر از 12 میلیون تن نرفته است.

تعدد نهادهای درگیر در ترانزیت منجر به زمان‌بر بودن عبور كامیون ورودی یا خروجی می‌شود. برای مثال، وزارت نفت به دلیل اختلاف قیمت زیاد سوخت در ایران و دیگر كشورها و ایجاد انگیزه قاچاق توسط كامیون‌ها، سوخت درون باك آنها را اندازه‌گیری می‌كند. این فرآیند بازبینی منجر به اتلاف وقت عمده محموله‌های ترانزیتی می‌شود. نهادهای دیگر مانند گمرك، اداره گذرنامه و نیروی انتظامی به صورت جداگانه ارزیابی خود را از محموله‌ها اعمال می‌كنند. در مجموع و برای تبیین بیشتر نقش سیاستگذاران در عملیاتی كردن بهتر كریدورهای بین‌المللی می‌توان به تدوین برنامه راهبردی توسعه مسیرهای ترانزیتی مبتنی بر نقاط قوت و ضعف، افزایش تعاملات میان نهادهای درگیر در توسعه ترانزیت، همكاری و تعامل با كشورهای ذینفع در یك كریدور، بررسی رقابت‌پذیری مسیرهای ترانزیتی ایران در راه‌گذرهای بین‌المللی، رقابتی كردن كریدور دریایی چابهار، به كارگیری شیوه‌های بازاریابی نوین در راستای معرفی مزیت‌های ترانزیتی كالا و ایجاد شركت‌های معتبر چندمنظوره در سطح بین‌المللی اشاره کرد.

*پژوهشگر اقتصادی