محمدوحید شیخ‌زاده * طی دهه اخیر با برنامه‌ریزی و تدوین نقشه راه برای زنجیره تولید فولاد کشور و تعیین تولید 55 میلیون تن فولاد در سال 1404 به عنوان چشم‌انداز، موفقیت‌های قابل‌توجهی نصیب این بخش از صنعت کشور شده است به گونه‌ای که ایران در حال حاضر رده دهم تولید فولاد جهان را در اختیار دارد.
این در حالی است که در راستای دستیابی به چنین تولیدی در بخش‌های بالادست فولادسازی، از مرحله اکتشاف و استخراج معدن، زیرساخت‌های برق و آب و گاز و حمل‌ونقل کارخانجات کنسانتره‌سازی، گندله‌سازی و تولید آهن اسفنجی و صنایع جانبی مورد نیاز سرمایه‌گذاری عظیمی صورت گرفته است. اما در این بین مهم‌ترین چالشی که ذهن فعالان زنجیره فولاد را درگیر خود کرده، تامین سنگ‌آهن اولیه در آینده بسیار نزدیک است. این چالش بسیار جدی چنانچه دقیق و جامع بررسی نشود، فاجعه بزرگی در این زنجیره عظیم به وجود خواهد آورد.
ذخایر قابل استخراج سنگ‌آهن کشور حدود 5/2 میلیارد تن برآورد شده که استفاده از این موجودی در درجه اول مستلزم سرمایه‌گذاری سنگین در بخش ماشین‌آلات استخراج معدنی و یا به کارگیری روش‌های نوین استخراج بوده و نکته دوم اینکه این ذخایر به طور متناسب در جغرافیای کشور موجود نیست.
دو راهکار اساسی جهت مدیریت کوتاه‌مدت و بلندمدت چالش کمبود سنگ‌آهن و کنسانتره و به تبع آن گندله کشور وجود دارد که با نگاه بخشی و کوتاه‌مدت فولادسازها در تضاد است.
اولین راهکار، انتقال بخشی از حاشیه سود زنجیره فولاد از بخش فولادسازی به ابتدای زنجیره یعنی معدن و سنگ‌آهن دانه‌بندی و کنسانتره و گندله است. این امر موجب می‌شود معادن سنگ‌آهن کم‌عیار یا دورافتاده از نظر جغرافیایی و معادن هماتیتی فعال شده و سرمایه‌گذاری لازم روی ذخایر زیرزمینی نیز اقتصادی شود و به صورت طبعی خوراک کارخانجات فولادسازی تامین شود و تمایل به صادرات سنگ‌آهن نیز از بین برود.
دومین راهکار، سرمایه‌گذاری روی ذخایر قابل دسترس در خارج از کشور است؛ کاری که کشورهای بزرگ فولادسازی دنیا همچون چین، کره و ژاپن در دیگر کشورها از جمله استرالیا و برزیل انجام داده‌اند.
در صورتی که این اقدامات انجام نشود طی سال‌های 1400 به بعد فولادسازها ناچار به واردات کنسانتره سنگ‌آهن به مبلغ 140-120 دلار بر تن تحویل در بندرعباس خواهند بود که دو تا سه برابر قیمت کنسانتره سنگ‌آهن داخل کشور خواهد بود. حال این سوال اساسی پیش می‌آید که با کنسانتره سنگ‌آهن وارداتی آیا تولید فولاد کشور امری اقتصادی است؟
